Sirkadiyen ritim ve sirkadiyen ritme göre beslenme son yıllarda adını sıkça duyduğumuz başlıklardan. Peki, nedir bu sirkadisyen ritim ? Gerçekten beslenme üzerinde bir etkisi var mı?
Sirkadiyen ritim; dünyanın kendi ekseni etrafındaki 24 saatlik yolculuğu sonucunda ortaya çıkan canlılar üzerindeki biyokimyasal, fizyolojik ve davranışal ritimlerin tekrarıdır. Kısacası; vücudumuzun biyolojik saati olarak da tanımlanabilir. Sirkadiyen ritmin uyku-uyanıklılık döngüsü, vücut ısısı, kan basıncı düzenlenmesi, kalp hızı çalışma performansı, melatonin, büyüme hormonu, kortizol, nörotransmitter sekresyonu gibi çeşitli hormonların sentez ve sekresyonundan da sorumlu olduğunu belirten Dyt. R. İrem Uysal, sözlerine şöyle devam etti:
"Bir çok sistemi ve hormonu etkileyen sirkadiyen ritmin bozulması obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon, metabolik sendrom ve kanser gibi hastalık risklerinin artmasına yol açıyor. Yine sirkadiyen ritmin bozulması besin seçimi ve enerji dengesinin etkilenmesi ile birlikte kilo yönetimi üzerinde büyük rol oynuyor."
SİRKADİYEN RİTMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1. Işık: Sirkadiyen ritmi etkileyen en önemli faktördür. Televizyon, telefon,bilgisayar gibi elektronik eşyalardan yayılan ışık sirkadiyen ritmin bozulmasında ana föktör.
2. Melatonin: Uyku, sirkadiyen ritimle ilgilidir. Uyku hormonu olarak da bilinen melatonin; sirkadiyen ritmimizi etkileyen bir diğer faktör. Melatoninin salınımı; 21.00-22.00'de başlar ve gece 02.00-03.00'e ulaştığında da en aktif olduğu saatlerdir. Bu saatler arası uykuda olmadığınız zaman sirkadiyen ritminiz etkileniyor ve gece atıştırmalıkları olabileceğinden kilo yönetiminde sorunlar çıkabiliyor.
3. Sıcaklık: Çoğu organizma için güçlü bir uyaran olan sıcaklıklıkla birlikte periferal dokular etkilendiği için sirkadiyen ritim bozuluyor.
4. Jetlag: Yolculuk sonucu iç saat ile varış yerindeki aydınlık/karanlık döngüsü arasındaki uyuşmazlık yani uykusuzluk hali iştah değişimi ve bağırsak sağlığında bozulmaya neden olur. Zaman farkı metabolik sistemi negatif yönlü etkiliyor.
5. Vardiyalı Çalışma Saatleri: Gece tutulan nöbetler, rotasyonlu iş değişimleri durumunda kişi uykuda olması gereken zamanda uyanıktır ve bu süreç iç ritmimizin bozulmasına yol açar.
SİRKADİYEN RİTMİN BOZULMASI KİLO ALMAYA SEBEP OLABİLİR
Uyku ve sirkadiyen ritmin enerji metabolizmasının düzenlenmesinde temel bileşeni olduğunu söyleyen Uysal, "Özellikle Jetlag ve vardiyalı çalışma durumlarında kişinin uyku-uyanıklıklık dönemlerideğişiyor. Ritimdeki senkronizasyonun bozulması uyku miktarının azalmasıyla birlikte iştah mekanizmasında değişikliklere ve bunun sonucunda da yanlış sirkadiyen zamanda alınan aşırı enerji ile birlikte vücut yağ miktarında ve vücut ağırlık artışı görülebilir. Bu ritmi korumak için; yeterli ve dengeli beslenilmeli, uyumak için bulunulan odada tv,tablet gibi elektronik eşyaların olmamalı, Jet-lag durumunda gidilecek yere vardıktan sonra öğünlerin yerel zaman dilimine uygun olmalı, dehidratasyonu önlemek için bol miktarda sıvı tüketilmeli, seyahat edilen yere varıldığında, yüksek proteinli kahvaltı tüketilmeli ve yolculuk boyunca kafein ve alkol içeren içecekler tercih edilmemelidir.
Vardiyalı çalışan işçilerde sindirim problemleri görülebildiği için lifli besinler, taze sebze ve meyveler, beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği ya da esmer ekmekler, pirinç yerine bulgur tercih edilmesine önem verilmelidir. Basit karbonhidratlar kan şekerinde düzensizliklere neden olabileceğinden kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir." dedi.