Kırık
Kemik dokusunun bütünlüğünün bozulmasıdır.
Çeşitleri:
Kapalı Kırık; deri bütünlüğünün bozulmadığı, çevre dokuların çok fazla zarar görmediği kırıklardır.
Açık Kırık; kırık kemik uçlarının görülebildiği, çevre dokuların zarar gördüğü kırıklardır.
Kırıkta Belirti ve Bulgular:
- Ağrı,
- Morarma, çürük, şişlik,
- Biçim bozukluğu (deformite), simetride bozulma,
- Hareket edememe, hareket kısıtlanması.
Kırıkta İlkyardım:
- Kanama varsa kontrol altına alınır, yara varsa kapatılır.
- Kırığın çevre dokulara zarar vermemesi için ekstremite (kol veya bacak) desteklenir.
Destek (Atel): kırığı tespit etmek (hareket etmesini önlemek) hedefi ile kullanılan tahta parçası, mukavva, sert karton, yastık üçgen sargı bezi(1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ) gibi malzemelere verilen genel ad.
Desteklerken (Atellerken) Dikkat Edilecek Konular:
- Kırık parçalara mutlaka dokunulmaz veya içeri yerleştirilmeye çalışılmaz.
- Kırığın üzerinde ve altında yer alan eklemler de desteklenir ( atele dâhil edilir; örnek ).
- Uçlara doğru (el ve ayaklar vücudun uç noktalarıdır) bütün eklemler desteklenir.
- Şişlik ve ödemi önlemek üzere kol veya bacak yerçekiminden kurtarılır (kol ise kalp düzeyinde tutulur, bacak ise uzatılır).
- Ağrı şiddetli ise ve kişi kendi içebilecek durumdaysa ağrı kesici verilebilir.
Çıkık
Eklemi oluşturan kemiklerden birinin yerinden ayrılmasıdır. ligament ve kapsül yaralanması gibi ciddi problemler ortaya çıkabilir. Eklem yüzeyleri birbirlerinden tamamen ayrılmış kemik uçları farklı pozisyonlarda kilitlenmiş olabilir. Gelişi hoş bir hareket hem çok güçtür hem de ağrılıdır.
Çıkmaya En Yatkın Eklemler:
Parmak, omuz, dirsek, kalça, ayak bileği ve çene eklemleridir.
Belirti ve Bulgular:
- Biçim bozukluğu,
- Hareketle artan ağrı,
- Morarma, şişlik,
- Hareket kısıtlanması veya kaybı.
Çıkıkta İlkyardım:
- Hareket etmemesi için desteklenir. Desteklerken kıvrılma varsa ve açılmıyorsa zorlanmaz, bulunduğu halde saptanır.
- Ağrı kesici verilebilir.
- Hastaneye götürülür.
Burkulma
Eklemin normal hareket sınırının ötesine bükülmesi ve gerilmesi neticesi, kapsül ve ligamentlerin zedelenmesi veya yırtılmasıdır. Daha ziyade diz, ayak ve el bileğinde meydana gelir.
Bulguları:
- Duyarlılık, şişlik, morluk, ağrı, harekette kısıtlanma.
Burkulmada İlkyardım:
- Ekstremite (kol veya bacak) hareket ettirilmez, dinlendirilir.
- Yükseğe kaldırılır (yerçekiminden kurtarılır).
- Morarma ve şişliği önlemek üzere soğuk uygulama yapılır. Olayın üstünden birkaç saat geçmişse, soğuk uygulamanın faydası yoktur, bu takdirde şişlik, morluk ve ağrıyı azaltmak üzere sıcak uygulama yapılabilir.
Soğuk Uygulama İçin:
Buz torbasına veya sağlam bir plastik torbaya buz parçaları konup, havluya ya da bir yastık kılıfına sarıldıktan sonra burkulan kısma yerleştirilir.
Sıcak Uygulama İçin:
Derin bir kaba ılık-sıcak arası su konur ve burkulan kısım içerisinde 15 dakika kadar bekletilir. Günde birkaç kez yapılacak bu uygulama iyileşene kadar tekrarlanabilir. Ya da sıcak su içerisinde ıslatılmış sıkılmış havlu ile bölge sarılır derhal soğumaması için üstüne naylon örtülebilir.