Dr. Hastane.Com.Tr Doktoru Hastane.com.tr
Prolaktin hormonu beyinde hipofiz bezinin salgıladığı hormonlardan biridir. Hipofiz bezi ön ve arka lob denen iki bölümden oluşmaktadır. Ön hipfizden salgılanan hormonlar FSH, LH, Prolaktin, TSH, MSH (melanosit uyarıcı hormon), ACTH ve GH(growth hormon) yani büyüme hormonudur. Arka hipofizden salgılanan hormonlar ADH (antidiüretik hormon) ve oksitosindir.
Prolaktin hormonu normalde hamilelikte ve süt verme döneminde yüksek miktarlarda salgılanır. Diğer zamanlarda normal sınırlardadır. Bu hormonun yüksekliği kadınlarda yaptığı etkiler:
- Adetlerde düzensizlik.
- Az adet kanaması olması.
- İnfertilite (hamile kalmada zorluk).
- Erken dönemde gebelik kayıpları (düşükler).
- Yumurtlamanın olmaması (anovulasyon).
- Memelerden süt gelmesi (galaktore).
- Memelerde şişlik ve hassasiyet.
- Baş ağrısı.
- Tüylenmede artış.
Erkeklerde yaptığı en önemli etkisi sperm yapımında azlık ve sperm sayısının düşük olmasıdır.
Prolaktin yüksekliğinin sebepleri oldukça fazladır. Bazen hiçbir sebep yokken, bazen kullanılan ilaçlar bile buna sebep olabilir.
Fizyolojik Sebepler Meme Başı Uyarılması
- Cinsel ilişki,
- Egzersiz,
- Uyku,
- Stres,
- Gebelik ve lohusalık.
Kullanılan İlaçlar
- Psikotropik ilaçlar (şizofreni, depresyon gibi durumlarda kullanılan).
- Epilepsi ilaçları.
- Hipertansiyon ilaçları (verapamil, metildopa, atenolol, reserpin).
- Hormonal İlaçlar (doğum kontrol hapları, danazol, östrojen, progesteron).
- Mide Ülseri ilaçları (ranitidin, famotidin, simetidin).
Meme ve Göğüs Kafesi Travmaları
- Kronik Meme Absesi.
- Aşırı miktarda memeyi tahriş eden ve sıkı giysiler.
- Herpes Zoster.
- Mastektomi (meme çıkarılması) veya başka bir meme cerrahisi.
- Torakotomi (göğüs kafesi cerrahisi).
- Omurga Tümörleri ve omurga cerrahisi.
Hormonal Sebepler
- Böbreküstü tümörleri.
- Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması).
- Yumurtalık Tümörleri.
- Polikistik Over sendromu (PCOS).
- Prolactin Inhibiting Factor (PIF) üretimi baskılanması.
- Hypotalamik sebepler.
- Serebrovasküler sebepler (beyin damarları tıkanması).
- Infiltratif Hastalıklar (ensefalit, hemokromatoz, sarkoidoz, tuberkuloz).
- Radyasyon.
- Yalancı Gebelik.
- Parkinson Hastalığı.
- Beyin anevrizması.
- Beyin Kistleri.
- Boş sella sendromu.
- Pseudotumor cerebri.
- Akut Intermittent porphyria.
- Karaciğer sirozu.
- Böbrek Yetmezliği.
- Multipl Skleroz.
- Prolaktin salgılayan tümörler.
- Başka Organların kanser metastazları(Breast Cancer, akciğer kanseri, böbrek kanseri).
- Mol Hidatidiform.
Yüksek Prolaktin Saptanan Durumlarda Neler Yapılmalı?
Prolaktin genelde kadınlarda adetin 3 günü bakılır. Laboratuvar değerleri üzerinde saptanan kadınlarda şikayeti olup olmamasına göre yaklaşım değişebilir. Laboratuvar değerlerinin üst seviyesine yakın olan hormonal değerlerde, eğer adet düzensizliği ve bebek isteği varsa tedavi yapılmalı. Eğer laboratuvar değerlerinin 2 veya 3 katı prolaktin yüksekliği saptanırsa prolaktin salgılayan tümör (prolaktinoma) varlığını araştırmak için hipofiz bezinin MR incelemesi yapılmalıdır. Prolaktinoma saptanması durumunda bu tümörün boyutu önem kazanmaktadır. 10 mm altındaki tümörlerde tedavi ilaçla yapılır ve 6 ay aralıklarla küçülüp küçülmediği bakılır. Bu arada prolaktin düzeyleri de takip edilir. 10 mm üzerinde olan prolaktinomalarda ve komşuluktaki sinirlere bası söz konusu ise operasyon gerekebilir.
Tedavi
Prolaktin yüksekliğinde tedavi bromokriptin(Parlodel) içeren ilaçlardır. Bu ilaçlar günde 2.5 mg dan 10 mg günlük doz ile tedavi yapılır. Prolaktin düzeyi normale indiğinde en az 6 ay kadar baskılama tedavisi yapılması gerekmektedir. Parlodel'in bazen ciddi yan etkileri olabilir. Bunlar baş dönmesi, bulantı, kabızlıktır. Dozun yavaş yavaş arttırılarak kullanılması ile genelde bu yan etkiler azaltılabilir. Son yıllarda kullanılmaya başlanan uzun etkili tek doz Parlodel SRO 5 mg veya Dostinex 0. 5 mg haftada 2 doz ile yan etkiler daha azdır.
Prolaktinomanın ilaçla tedavisinde tümör tamamen kaybolana kadar yapılır ve sonra en az 6 ay, en iyisi 1 yıl baskılama tedavisi gerekmektedir.
Prolaktin yüksekliği kısırık ile beraberse Parlodel ve Dostinex 'e ilaveten yumurtlama tedavileri de yapılması gerekmektedir. Bu tedavilerde gebelik oluştuğunda bu ilaçların kesilmesi gerekmektedir.
Gebelik esnasında hipofiz bezinin büyüme eğiliminde olması ve özellikle hipofiz bezine yakın olan görme sinirinin basıya uğrayabilir. Bu nedenle Prolaktinoma saptanan kadınlarda gebelikte de ilaç tedavisinin sürdürülmesi gerekebilir.