Kürtaj, istenmeyen gebeliklerin özel vakum etkisi yapan aletlerle sonlandırılmasına verilen isimdir. İstenmeyen gebelik durumunda onuncu gebelik haftasına kadar olan gebeliklerde kadının arzusu ile kürtaj işleminin yapılması ülkemizde yasal olarak kadınlara tanınmış bir haktır.
- Kürtaj, hasta haklarına ve mahremiyet ilkesine sadık kalınarak, yalnız kadın hastalıkları ve doğum uzmanları tarafından yapılır.
- Kadın evli ise sosyal endikasyon nedeni ile eşinin de onayı gerekmektedir.
- Kürtaj (kürtaş, kurtaj, küretaj gibi çeşitli isimlerle adlandırılır) olacak kimse bekâr ve 18 yaşından büyükse kendi onayı yeterlidir. Bekâr 18 yaşından küçükse ebeveyn rızası gerekir.
Kürtaj Öncesi Hazırlık:
Kürtaj öncesinde çiftlerin kan grupları ve Rh faktörleri mutlaka tespit edilmelidir. Eğer gebelik haftası altı haftadan küçük ise uyuşmazlık iğnesi olan anti Rh İmmünüglobilin yapılmasına gerek yoktur. Altı haftadan büyük gebeliklerde kürtaj işleminden sonra 72 saat içinde uyuşmazlık önleyen iğne yapılmalıdır.
Kürtajın yasal sınırlar içinde yapılabilmesi için bilgilendirilmiş yazılı onay belgesi alınmalıdır. Bu belgede kürtajın riskleri, kürtaj sırasında kürtaja ve anestezi bağlı olası riskler açıkça belirtilmelidir. Alınan bu belge hasta hakları açısından hekim ve hasta arasında gizli tutulacaktır.
Kürtaj işlemi yapılmadan önce ayrıntılı bir jinekolojik muayene ve vaginal ultrason yapılmalı; hastanın rahmi, yumurtalıkları, vaginası hakkında tam olarak bilgi sahibi olunmalı, rahim içi gebeliği, dış gebelik, yumurtalık kistleri, rahmin anatomik yapısı gibi durumlar belirlenmelidir.
Kürtaj genel veya lokal anestezi altında yapılır. Genel anestezi alacaksa kürtajdan önce en az 6 saat aç olması, su bile içmeden beklemesi gerekir. Lokal anestezi ile yapılacaksa aç olmak gerekmez.
Hiç doğum yapmamış veya daha önce doğumlarını sezaryen ile gerçekleştirmiş olanlar için genel anestezi tercih edilir. Kürtajın hasta üzerinde psikolojik etkisini azaltmak için de genel anestezi tercih edilmelidir.
Genel anestezi mutlaka anestezi doktoru tarafından verilmelidir. Aslında yapılan tam bir genel anestezi değil sedasyondur. Sedasyon işlemi kısa süreli olup genellikle 5-6 dk. Sürer, bu işlemden sonra hasta uyandırılır. Kürtaj işleminin tamamı ortalama 15-20 dakikadır. İşlemden sonra hasta yarım saat dinlendirilir, reçetesi yazıldıktan sonra evine gönderilir ve günlük normal yaşantısına devam edebilir.
Daha önce normal doğum yapmış olanlar için lokal anestezi uygun olabilir. Lokal anestezi için, rahim ağzı yan taraflarından dört kadran lokal anestezi etkisi olan ilaçlar bir enjektör yardımı ile enjekte edilir. Birkaç dakika içinde ilaçlar etkisini gösterir ve kürtaj işlemine başlanır. Lokal anestezi ile kürtaj sırasında hasta bir miktar ağrı duyabilir.
Kürtaj İşlemi Nasıl Yapılır?
İşlem jinekolojik masada gerçekleştirilir. Kürtaj yapılan ortamın, masanın, aletlerin steril olmasına azami özen gösterilmelidir. Kürtaj işlemi günümüzde Karman enjektör denilen özel tasarımlı bir aletle yapılmaktadır ve rahim delinme riski bu aletle çok azalmıştır. Eskiden kullanılan keskin uçlu metal küretler kürtaj sırasında oldukça sık rahim delinmesine neden olmaktaydı.
Kürtaj İşlemi Aşamaları:
- Hasta jinekolojik masaya alınır.
- Genel anestezi verilecekse anestezi doktoru hastayı koluna uyguladığı bir iğne ile uyutur ve hasta işlemi başından sonuna kadar hatırlamaz.
- Rahim ağzını görünür kılmak için spekulum adı verilen alet yerleştirilir. Rahim ağzı ve vagina Batikon gibi antiseptik bir solüsyon ile temizlenir. -Rahim ağzı tek dişli denilen ve rahim ağzını tutmaya yarayan bir aletle uygun yerden tutulur.
- Lokal anestezi (bölgesel uyuşturma) işlemi yapılacaksa bu aşamada yapılır.
- Buji adı verilen aletlerle rahim kanalı uygun numaraya kadar genişletilir. Eğer lokal anestezi uygulanmışsa bu genişletme (dilatasyon) sırasında bir miktar ağrı duyulabilir.
- Rahim ağzını genişletme işleminden sonra gebelik haftasına uyan steril plastik kanüller rahim kanalından geçirilerek rahim içindeki boşluğa ulaşılır. Bu işlem sırasında rahim duvarı delinmesine meydan vermemek için oldukça dikkatli davranmak ve plastik kanülü zorlamamak gerekir. Plastik kanülün diğer ucu negatif basınç yaratarak gebelik muhtevasını içine çekebilen 60 cc lik özel tasarlanmış enjektöre monte edilir. Karman adı verilen bu enjektörün vakum yapıcı etkisi ile gebelik materyali aspire edilir ve Karman enjektör içine doldurulur. Rahim duvarları toparlanıncaya, içindeki tüm parçalar alınıncaya kadar ve rahim duvarlarından tipik ‘’cry’’ sesi gelinceye kadar işleme devam edilir. Rahim içi temizlendikten sonra tek dişli çıkartılır, vagen ve rahim ağzı tekrar antiseptik solüsyon ile temizlenir. Tek dişlinin battığı yerden aktif bir kanama olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. Bundan sonra spekulum nazikçe çıkartılır.
- Hasta uyanınca ağrı duymaması için kalçadan veya makattan ağrı kesiciler uygulanabilir.
- Kürtaj işleminden sonra hasta uyandırılmadan rahim içinde parça kalıp kalmadığı ultrason ile kontrol edilebilir.
Kürtaj Sırasında Karşılaşılabilecek Riskler
Rahim Delinmesi (Perforasyon):
Kürtaj işlemi sırasında çok nazik hareket edilmelidir. Rahim yumuşak olduğu için sert bir hareket rahim duvarının delinmesine neden olabilir. Bu delinme büyük bir artere denk gelirse şiddetli kanama olabilir ve ancak hasta operasyona alınarak bu kanamadan kurtarılabilir. Rahmin üst kısmından olan perforasyonlarda fazla kanama olmayabilir.
Parça Kalması (Rest Plasenta):
Kürtajdan ortalama 10-15 gün sonra görülür. Kanama ve sancıların giderek artması ile belirti verir. Ultrason ile kontrol edildiğinde rahim içinde bu parçalar izlenebilir. Tedavisi bu kalan parçaları alabilmek için hastayı tekrar kürtaj etmek şeklindedir.
Rahim İçinde Kan Birikmesi (Hematometra):
Kürtaj tam olarak yapıldığı halde bazı durumlarda rahim ağzı kapanır, rahim içinde kan birikir. Şiddetli kramp tarzında sancılar olur. Rahim ağzının (servikal kanal) buji ile genişletilmesi ile kan boşalır. Hastaya enfeksiyona karşı antibiyotik ve rahmi toparlanmasına yardımcı olan ilaçlar verilmelidir.
Enfeksiyon:
Kürtajdan sonra koruyucu antibiyotik verilmesi önemlidir. Kürtaj çok hijyenik bir ortamda steril aletlerle yapılmalıdır. Kürtaj olan kimse de kendisine verilen öneriler dışına çıkmamalıdır. Kürtajdan sonra 2-3 hafta cinsel ilişkide bulunmamak, havuza küvete girmemek, yazılan antibiyotiği düzenli kullanmak ve hijyene çok dikkat etmek enfeksiyon riskini önler.
Gebeliğin Devamı:
Özellikle gebeliğin çok erken döneminde henüz gebelik kesesi rahim içinde görüntülenmeden yalnız beta HCG sonucuna bakılarak yapılan kürtajlardan sonra gebeliğin devam ettiği daha sonraki kontrol muayenesi sırasında tespit edilebilir. İkinci bir kürtaj ile devam eden gebelik sonlandırılır. Aslında bu kadar erken dönemde kürtaj önerilmez. Kese mutlaka rahim içinde izlenmelidir. Hastanın dış gebelik olmadığından da emin olduktan sonra kürtaj yapmak daha uygundur. Yine de 25 bin gebelikte bir dış gebelik ve rahim içi gebeliğin aynı anda olabileceğini de unutmamak gerekir.
Kürtajın Yapılamadığı Durumlar:
Çift rahim olması, rahim içinde perde bulunması, rahim kanalı doğumsal anomalileri, rahim kanalında myom bulunması, önceden yapılan sezaryen operasyonuna bağlı rahim kanalı şekil bozuklukları, rahim ağzına yara nedeni ile yapılan yakma konizasyon yapılması gibi çeşitli durumlara bağlı olarak rahim kanalı açılamaz ise kürtaj işlemi gerçekleştirilemez. Rahim ağzını rahatlatan bir takım ilaçlara rağmen yine de rahim kanalı aşılamaz ise kürtaj işlemi yapılamaz.
Rahim İçinde Yapışıklık:
Asherman sendromu olarak bilinir. Kürtajdan sonra rahim iç duvarının çeşitli nedenlerle yapışmasına bağlı olarak adet miktarının azalması veya tamamen kesilmesi ve kısırlık ile sonuçlanan bir durumdur. Kürtaj sırasında rahim iç kısmının keskin küretle aşırı kazınması, kürtajdan sonra enfeksiyon olması bu durumun nedeni olarak gösterilir. İlaçlı rahim filmi ile kesin tanı konur. Tedavisi histeroskopi yapılarak adezyonları açmak, rahim içi aleti takmak ve rahim içini onaran hormonlar vermektir.
Genel Anestezi Riskleri:
Genel anestezi, tecrübeli bir anestezi doktoru tarafından uygulandığında risk son derece azdır. Gerçek anlamda bir genel anestezi değildir. Sedasyon şeklinde verilen bir anestezi çeşidi olup sedoanaljezi demek daha doğru olur. Anestezi işlemi ortalama beş dakika sürerken kürtaj işleminin tamamı ortalama 20 dakikayı bulur. Genel anestezinin riskleri, hastanın yaşı, kronik hastalık durumu, alerjik bünyeli olup olmaması gibi çok çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu tür anesteziden uyanırken bulantı ve kusma, ajite bir şekilde uyumuşsa ağlama gibi durumlar yaşanabilir.
Lokal Anestezi Riskleri:
Rahim kanalını genişletme (dilatasyon) işlemi sırasında fenalık hissi, tansiyon düşmesi, bayılma görülebilir. Bu durum lokal anestezi uygun bir şekilde yapılmadığı durumlarda daha fazla olur. Rahim içinin vakum ile boşaltılması esnasında karında kramp tarzında ağrı ve refleks yolla bulantı ve kusma olabilir. Bu gibi durumlarda acil önlemler alınmalıdır. Kürtaj sırasında damar yolu açık olmalı, tansiyon düşmesi gibi durumlarda fazla kanama önlenir önlenmez kürtaja ara verip damardan serum takılmalı, ilaçlar yapılmalı ve hastanın ayakları yukarı kaldırılıp tansiyonun düzelmesi beklenmelidir. Daha sonra kürtaj işlemi de kısa sürede tamamlanmalıdır. Kürtajın her aşamasında azami dikkat gösteren, titiz çalışan tecrübeli ellerde kürtaj işlemi olabilecek en az riskle güvenli bir şekilde yapılabilmektedir. Uygunsuz ortamlarda, gerekli steriliteye uyulmadan yetersiz aletlerle tekniğine dikkat edilmeden tecrübesiz ellerde yapılan kürtaj işlemleri çok büyük riskleri de beraberinde getirir.
Kürtaj Sonrası Dikkat Edilecek Hususlar:
- Kürtaj sonrası doktorunuzun önerdiği ağrı kesici, antibiyotik ve lüzumu halinde kanama kesici ilaçlar aksatılmadan kullanılmalıdır.
- Kürtajdan sonra 10-15 gün adet kanamasından fazla olmayan azar azar kanama olması, küçük pıhtılar düşmesi, birkaç gün kasıklarda adet ağrısı gibi ağrılar olması normaldir. Kürtajdan sonra 2-3 hafta cinsel ilişkide bulunmak, havuza girmek, küvette banyo yapmak yasaktır. Ayakta duş şeklinde banyo yapmakta hiçbir sakınca yoktur. Bu süre içinde hijyen çok önemlidir.
- Kürtajdan yaklaşık 20 gün sonra kürtaj kontrolü için doktorunuzu aramalısınız.
- Kürtaj yapılan gün âdetin ilk günü olarak kabul edilmeli, kürtajdan 30-40 gün sonra adet beklenilmeli, eğer adet gecikmesi daha fazla olursa doktora müracaat edilmelidir.
Kürtajdan Sonra;
Kanama kramp tarzında ağrılar çok fazla olursa, gebelik belirtileri hala devam ediyorsa, kokulu akıntı ve ateş yükselmesi olursa lütfen doktorunuzu arayınız!
Önemli Not:
İlk gebeliğin kürtaj edilmesinden sonra asla hamilelik olmaz görüşü çok yanlıştır. Vakum aleti yardımı ile kadın genital organlarına zarar vermeden yapılan, steriliteye dikkat edilen, düzenli antibiyotik kullanan hastalar tekrar gebe kalabilir.