Sağlıklı olmak için sıkça kullanılan bitkisel ilaçları aşırı şekilde tüketmenin yarardan çok, zarar verebileceğine dikkat çeken Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayşe Duygu Sayım; Bitkilerin içerdiği yüzlerce çeşit bileşene bağlı olarak beklenmedik yan etkiler gelişebilir, sağlığa zarar verebilir. Bu nedenle bitkisel çayları tüketirken dikkatli olun!
Son yıllarda çok sayıda kişi koruyucu ya da tedavi edici amaçlarla çeşitli bitki ve bitkisel ürünleri kullanıyor. Medyada yer alan eksik bilgilendirme, doğal olan her şeyin zararsız olduğu şeklinde yaygın bir inanışa yol açıyor.
Oysa ‘doğal olan her şey yararlıdır’ düşüncesi yanlıştır. Bitkilerin içerdiği yüzlerce çeşit bileşene bağlı olarak beklenmedik yan etkiler gelişebilir. Bunun yanı sıra bazıları toksisite gösterebilir ya da alınan diğer ilaçlarla etkileşime girerek kişinin rahatsızlığının artmasına neden olabilirler.
Bitkilerin içeriğinde pek çok kimyasal bulunuyor ve bir ilaç haline getirilmedikleri için bitkilerin içindeki bu maddelerden biri sağlığa zararlı olabilir. O nedenle çok fazla tüketmemek lazım. Binlerce aktif kimyasal barındıran bitkiler ancak saflaştırıldığında sonuçtan emin olunabilir.
İçeriğini Bilmediğiniz Çayları Tüketmeyin!
Bitkisel form çaylarının bileşenine esas olarak laksatif (müshil) ve diüretik (idrar atımını artırıcı) etkileri olan birden fazla karışım girmektedir. Araştırmalar, bitkisel form çaylarının bileşenine en fazla giren bitkinin laksatif etki amacıyla kullanılan sinameki olduğunu göstermiştir. Sinamekiyi sırası ile kuşburnu, ısırgan, rezene ve biberiye gibi diüretik etkili olan bitkiler izlemektedir. Bazı zayıflama çaylarında adları açıklanan bitkilerin yanı sıra bildirilmeyen büyük miktarlarda laksatif ve diüretiklere rastlanmaktadır.
Bitkilerle tedavide görülebilecek yan etkilerin sağlık çalışanları ve tüketiciler tarafından bilinmesi gerekmektedir. Bitkilerden ilaç elde edilirken nasıl farmakognozik prosedürlere uyuluyorsa; bitkilerin ilaç olarak kullanımında da güvenlik kriterlerine dikkat edilmeli, bitki her türlü kontrolden geçirilmeli ve etiketlemede tüm bilgiler verilmiş olmalıdır. Yapılan bir araştırmaya göre; bitkisel çay adı altında satılan hiçbir ürünün etiket bilgilerinde kullanılan bitkilerin miktarlarının belirtilmediği saptanmıştır.
Şifa Değil Hastalığa Davetiye!
Bir bitkide çok çeşitli bileşenler olup, henüz tanımlanmamış başka bir bileşeni istenmeyen durumlara neden olabilir. Bu çaylardaki bazı bileşenlerin tansiyon yükseltici ya da Na (sodyum), K (potasyum) ve aldesteron düzeylerini düşürücü etkileri ölüme yol açabilir.
Bu bitkilerin yan etkileri; deri, karaciğer, mide, akciğer, kalp ve böbrek gibi tüm organ ve sistemleri tutabilir. Bazı endemik (bölgesel) bitkilerin karaciğere toksik etki gösterdiğine dair bulgular mevcuttur. Karaciğer enzim düzeylerinde yükselme yapabilirler.
Ayrıca çocuklarda rasgele yenen bitkilere ilişkin hepatit vakalar rapor edilmiştir. Soğuk algınlığı, grip gibi rahatsızlıklarla kullanılan ekinezya bitkisi, bulantı ile kusmaya yol açabilir, kanın pıhtılaşmasını etkileyebilir.
Herbal ektasi (efedra) türleri; zayıflama çaylarında, karışımlarında, enerji içeceklerinde bulunmakta ve yurt dışında bazı zayıflama kliniklerinde reçeteyle satılan zayıflama ilaçlarına alternatif amaçla kullanılmaktadır.
Efedra; karaciğer yetmezliği, deride pullanma ve inme gibi yan etkilerinin yanı sıra ölüm gibi son derece ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu istenmeyen durumlar kişinin yaşı, cinsiyeti, genetik yapısı, beslenme durumu, mevcut hastalıkları ve aldığı tedaviler gibi faktörlere bağlı olarak değişik şekillerde seyredebilir.