Testis Kanseri
Testis tümörleri, genellikle genç erkekleri etkileyen ve nadir görülen kanser türleri arasında. Bir erkeğin hayatı boyunda testis kanserine yakalanma olasılığı %0,2 civarında. Bu kanser tipinin en önemli özelliği erken teşhis edildiğinde %95'in üzerinde tedavi şansının olması. Testis kanserlerinin %95'i sperm üreten "germinal" hücrelerden köken alıyor. Geri kalan %5'lik kısmı ise, testosteron üreten Leydig hücreleri ve veya destek görevi olan Sertoli hücrelerinden kaynaklanıyor. Testis tümörlerinin yaklaşık %10'u inmemiş testislerde görülüyor. Normal cinsel gelişim aşamasında testislerin torbalar inmesi gerekiyor. Eğer bu inme gerçekleşmez ve testisler karın içerisi veya kasıkta kalırsa buna inmemiş testis deniliyor ve bu testislerde tümör olasılığı normale göre 35-40 kat daha fazla. Testislerin indirilmesi tümör olasılığın azaltmasa dahi, erken teşhisini kolaylaştırıyor.
Testis tümörünün ilk belirtisi torbalarda ele gelen şişlik. Testiste ağrısız ve sert şişlik dikkate alınması gereken bir bulgu. Testis tümörü genellikle ilk olarak erkeğin partneri tarafından fark ediliyor. Testis yüzeyinde kabarık yaratan ağrısız şişlik tespit edilirse derhal üroloji uzmanına müracaat etmek gerekiyor. Teşhis genellikle muayene ile konulsa da, destekleyici tetkik olarak ultrasonografi isteniyor.
Kanda beta-HCG ve alfa-FP düzeylerine bakılarak tümörün cinsi ve seyri konusunda bilgi ediniliyor. Testis tümöründe biyopsi önerilmiyor. Biyopsi, tümör hücrelerinin, testis kılıflarına ve cilde yayılma olasılığını arttırıyor. Tedavideki temel hedef teşhisten sonraki en kısa sürede testisin çıkartılması. Çıkartılan testisin patolojik incelemesi sonucunda tümörün türü ve evresi anlaşılıyor.
Hastalığın hücre türüne ve evresine göre radyoterapi, kemoterapi veya dikkatli izleme yöntemlerinden biri veya birkaçı seçiliyor. Testis tümörlerinin seyri genellikle oldukça iyi ve tedavilere çok hızlı yanıt veriyor. Ancak, korio karsinom denilen bir testis kanseri türü oldukça hızlı ilerliyor ve erken dönemde yayılım yapıyor. Testis kanseri, günümüzde tedavisi büyük çoğunlukla mümkün olan bir hastalık. Hastalığın tedavisindeki en önemli unsur ise erken teşhis. Bu nedenle erkeklerin belirli aralıklarla testislerini kontrol edip, şüpheli her türlü şişlikte üroloji, uzmanına gitmeleri gerekiyor.
Orşit (Testis iltihabı)
Testis ve sperm kanallarının iltihabı olarak tanımlanan epididimoorşit en sık genç erkekleri etkiliyor. Çeşitli enfeksiyonların sperm kanalları (epididim) ve testise ulaşmasıyla oluşan bu iltihap testiste şişme ve ağrıya yol açıyor. Erkek çocuklarda idrar yolu enfeksiyonunu veya kabakulağı takiben testis iltihabi görülebiliyor.
Ergenlik çağı öncesi geçirilen kabakulak hastalığı yaklaşık %25 oranında testisleri etkiliyor. Hastalığın başlamasından 3-4 gün sonra testiste ağrılı şişlik oluyor. Her iki testisin etkilenmesi durumunda ilerideki sperm üretimi olumsuz etkilenip kısırlığa yol açabiliyor. Kabakulağa bağlı orşitte, ağrının kesilmesi dışında bir tedavisi uygulanmıyor. Testis ve sperm kanallarında iltihaba sebep olan hastalıklardan bir diğeri de tüberküloz. Tüberküloz kan veya idrar yoluyla sperm kanallarına girerek burada enfeksiyona yol açıyor. Ana sperm kanalı olan vaz deferensin tıkanmasına yol açarak kısırlığa sebep olabiliyor. Testis ve sperm kanallarının iltihabına yol açan sebepler çoğunlukla bulunamıyor. İdrar yolu enfeksiyonu bu hastalığa yol açan diğer bir etken. Testiste şişme ve ağrı şikayeti olan bir erkekte ilk olarak idrar tetkiki yapılması gerekiyor. Ultrasonografi, testisin, tümör ve torsyon gibi diğer hastalıklarını ayırmada yardım ediyor. Orşitle karışan en önemli rahatsızlık testis torsyonu. Testis torsyonu, testisin kendi etrafında dönmesi neticesinde damarların sıkışmasına ve buna bağlı olarak testisin kanlanmasının bozulmasına yol açıyor.
Orşit ve tosyonun ayrımının yapılması çok önemli. Orşitte ilaç tedavisi uygulanırken torsyon vakalarının derhal ameliyat edilerek testisin normal konumuna getirilmesi gerekiyor. Orşit teşhisi kesinleşirse kinolon grubu antibiyotikler 1-2 hafta süreyle veriliyor. Testiste ani başlayan ağrı ve şişlik durumunda mutlaka üroloji uzmanına müracaat etmek gerekiyor.
İnmemiş Testis
Bazı erkeklerde doğumdan önce testislerden biri ya da her ikisi haya kesesine hiç inmez ve vücudun içinde kalır. Bu durum (testisler tarafından) hasarlı sperm üretimine, kısırlık riskinin artmasına ve testis torsiyonu riskinin artmasına yol açar.
En önemlisi de, eğer bu durum testisi, haya kesesindeki normal pozisyonuna kavuşturacak bir ameliyatla düzeltilmezse, testis kanseri olma riski 30 ila 50 kat artar. Genellikle durum fark edilir edilmez ameliyat tavsiye edilir. İdeal olan, ameliyatın 2 yaşından önce yapılmasıdır ama ileri yaşlarda da yapılabilir.
Testis Torsiyonu (Testisin Burkulması)
Testis torsiyonu, testisin sperm kanalı etrafında dönmesiyle testise kan gitmemesi durumunda meydana gelir. Testisin burulması sık rastlanan bir olay değildir, ancak kalıcı bir hasan önlemek için acil tıbbi müdahale gerektiren, son derecede ağrılı bir durumdur. Testis torsiyonu en sık 10 ila 20 yaşlan arasında görülür, ancak her yaşta olabilir. Bu sorun genellikle hiçbir nedene bağlı olmaksızın ortaya çıkar. Bunun dışında ağır fiziksel hareketle de meydana gelebilir. Bunalma birkaç saat içinde tedavi edilmezse, kısırlığa ya da testisin alınmasına neden olabilir.
Semptomlar
En göze çarpan belirtisi, hiçbir yaralanma ya da örselenme olmadan testiste (genellikle de bir testiste) aniden ortaya çıkan şiddetli bir ağrıdır. Ağrı öyle şiddetli olabilir ki mide bulantısı ve kusmaya neden olur. Testis şişer ve ateşiniz yükselebilir. Eğer burulma kendi kendine açılırsa, şişlik ve ağrıdan kurtularak ani bir rahatlama yaşarsınız. Bazı durumlarda testisteki burulma kendiliğinden açılır, ama yine de testisinizin kendi kendine açılmasını bekleyerek tıbbi yardım almayı kesinlikle ertelememelisiniz.
Tedavi Seçenekleri
Ne kadar erken tedavi olursanız, tamamen iyileşme şansınız o kadar yüksek olur. Doktorunuz belirtilerinizin epididimit gibi başka bir durumdan kaynaklanmadığından emin olmak için testislerinizi muayene edecektir. Ayrıca, testisin iç yapısını gösteren bir ultrason yapacaktır. İlk müdahale, burulmuş testisi elle döndürerek eski haline getirmeye çalışmak olabilir. Bu teşebbüs işe yaramazsa, acil bir ameliyat gerekir.
Ameliyat sırasında doktorunuz haya kesesinde bir keşi yapıp, burulmuş sperm kanalını çevirerek eski haline getirir. Sonra testis birkaç dikişle yerine sıkıca tutturulur. Eğer kan gitmediği için testis çok hasar görmüşse, bu durumda testisin alınması gerekebilir. Doktorumuz ayrıca, ileride meydan gelebilecek bir burulmayı önlemek için diğer teslisinizin de ameliyatla dikilerek yerine tutturulmasını tavsiye edebilir.
Testis Yaralanmaları
Her erkeğin bildiği gibi, testisler o kadar hassastır ki en ufak bir yaralanma çok şiddetli ağrıya neden olur. Bununla birlikte, testislerin yapısının hasar görmesi ise ender bir durumdur. Testislerinize bir darbe alırsanız ve ağrınız, morluk ya da şişlik bir saatten fazla sürerse, ya doktorunuzu arayın, ya da bir hastanenin acil servisine gidin. Çünkü bu belirtiler, acil tedavi gerektiren bir durumun, yani testislerin iç yapısının hasar gördüğünün göstergesi olabilir.
Ergen delikanlıların ve yetişkin erkeklerin yakın temas gerektiren sporlan yaparken daima testisleri koruyucu sporcu başlığı giymeleri gerekir.