Kısırlık tedavisi için başvuran çiftlerde sorun kadın ve erkek arasında eşit bir şekilde dağılıyor. Çiftlerin yüzde 20’sinde sorun hem kadın, hem de erkekte birlikte bulunuyor.
Aşırı kilo, sigara, kullanılan bazı ilaçlar, hava kirliliği, sağlıksız beslenme ve çevresel faktörler sperm kalitesini olumsuz etkiliyor. Özellikle endüstrileşmiş ülkelerde yaşayan erkeklerde son 30 yılda sperm kalitesinde bozulma gözleniyor.
Erkek kısırlığında en sık görülen problem sperm sayısında, hareketliliğinde azalma ve yapısal bozukluklardır. Bir erkeğin sperm analizinde 1 mililitrede 20 milyon ve üzerinde sperm hücresi bulunmalı. Eğer kadında herhangi bir problem yoksa daha düşük sayılarla da gebelik elde edilebilir. Fakat erkekte ileri sperm bozuklukları bulunması halinde çiftler sadece tüp bebek tedavileri ile çocuk sahibi olabilir.
Eğer erkekte semen örneğinde hiç sperm bulunmazsa testis biyopsisi ile testisten sperm bulunabilir. Tek sperm bile bulunması erkeklere baba olma şansını tanıyabilir.
Ereklerde genetik sorunlar da kısırlığa sebep olabilir. Başlıca iki grup genetik problem var. Birincisi kromozomlardaki sayısal veya yapısal bozukluklar, diğeri ise sadece sperm üretimiyle ilgili genlerden kaynaklanan bozukluklar.
Bu sorunlar doğal yollarla hamileliği engelleyebilir, düşüklere, ölü doğumlara yol açabilir ya da doğacak çocuklarda bazı genetik problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu tarz genetik problemler kromozom analizi, Y kromozomunda mutasyon testi, spermde FISH adı verilen özel testlerle belirlenebilir. Genetik problem saptanırsa tüp bebek ve preimplantasyon genetik tanı (PGT) yöntemiyle sağlıklı gebelikler elde edilebilir, genetik problemin bir sonraki nesle geçmesi önlenebilir.
Şişmanlık ve kötü beslenen erkeklerde sperm üretimi azalıyor. E, A ve C vitaminleri, karnitin, arginin ve selenyumun gibi vitamin ve mineraller sperm üretiminde önemli rol oynuyor. Bunların besinlerle yeterince alınmaması halinde sperm hücrelerinin genetik materyalinde (DNA) hasarlar meydana geliyor. Yine önemli bir vitamin olan folik asit de sperm üretimini olumlu etkiliyor.
Aşırı alkol sperm sayı ve kalitesini bozuyor. Alkol aynı zamanda sigaranın olumsuz etkilerini de artırıyor. Sigara ise erkeğin üreme sisteminde pek çok negatif etki yapıyor. Spermlerin genetik yapısını bozuyor, sayısı ve kalitesine zarar veriyor.
Dr. Erdal Budak