Kanserin gelişimini ve bugünkü kanser riskimizin değerlendirmesini yapmak için yol gösterici 6 risk faktörünü öğrenebilirsiniz.
Belirli bir kanser riskiniz varsa benim “Gerçek Tüp” üme ayak uydurmanız ve öğrenmeniz şahane olmaz mı? Maalesef ortaya konan kanser sebebinin doğruluğunun ispat edilmesi aşırı karışık bir iştir. Doktor olarak bizler sadece bir tek şeyin kişilerde kansere sebep olmadığını biliyoruz.
Bazen kanser bir kişinin hatalı genleri kalıtım yoluyla alması veya kansere neden olan maddelerin ortaya çıkması ile kısa ve basit bir yol çizer. Bazen de sebebinin saptanması mümkün olmaz. Kişide yüksek riskte hastalığın ilerlemesine karşı kuvvetli ipuçları sağlayan faktörler bulunmamaktadır. Kişiler bu risk faktörlerine bilirlerse, onları azaltmak için harekete geçebilir ve hayatlarını kurtarabilirler.
Doktorlar hastalığı arttırma şansı bulunan risk faktörleri hakkında sizin yapacağınız veya size yapılan şeylerden bahsederler. Araştırmacılar risk faktörlerini saptamak için hastalığın oluşumunda payı olabilecek yaş, ırk, yaşam alışkanlıkları, çevresel faktörler, commingling hastalığı, genetik bozukluklar ve aile geçmişi gibi konularda kişi bilgilerini incelerler. Benzerlikler ortaya çıkarsa bu risk faktörü olarak sınıflandırılır.
Adil bir sistem değildir ama bazı kişiler dış faktörlere doğuştan korumalı olan kişilere göre daha kolay etkilenirler. Böylece sizin bir veya daha fazla risk faktörleriniz olabilir ve bunlardan tamamen kaçamazsınız veya bilinmeyen risk faktörü ile hastalığa yakalanabilirsiniz.
Hala değiştiriebileceğiniz faktörler varsa onları değiştirmenin bir anlamı vardır.
Şüphesiz hiçbiriniz genlerinizi, ırkınızı ve yaşınıuzı değiştiremezsiniz. Fakat yüksek risk altındaki kişiler sık aralıklarla tarama testlerini yaptırarak veya kolay etkilenen kişilerde risk faktörünü azaltıcı ilaç kullanarak kendilerini kontrol altında alabilirler.
Herkes kendi risk faktör profilini bilmesi ve değiştirmek veya azaltmak için ne yapabileceğini öğrenmesi kanser bilgilenmesi için bir fırsattır.
Sizlere bugün aklınızda bulunması gereken 6 adet çok önemli risk faktörünü anlatacağım.
Yaşamımızın günlük etkileri pek çok hastalık için risk oluşturması sürpriz değildir. Kanserde bunlardan birisidir.
Sigara içmek; Sigara içenler (etrafındaki duman soluyan pasif içiciler) 15 değişik kanser için riski altındadırlar. Akciğer, ağız, dil, yemek borusu, mesane, böbrek ve pankreas kanseri gibi.
Alkol kullanımı; Alkol kullanmak ağız, boğaz,yemek borusu,meme, kolon ve karaciğer kanser riskini arttırır. Sonuçları net olarak bilinmese de alkol sindirildiğinde ve metabolize olduğunda tahrip edici kimyasallar bulundurabilir veya toksik materyaller üretebilir. Alkol estrogen (dişilik) hormonunu etkiler, meme, yumurtalık ve rahim kanseri arttırıcısı olarak ta bilinir. Alkol kansere karşı koruma sağlayan besinleri de azaltır.
Riskli cinsel ilişki; Virüs ve bakteriler pek çok kansere sebep olmazlar. Ancak birkaç tane seks bağlantılı enfeksiyon kanserde ana rol oynar. HPV (papillomavirus) enfeksiyonu rahim ağzı ve bazı anüs, vagina, vulva, penis, ağız ve boğaz kanserlerinin sebebini oluşturur. Hepatit B ve C enfeksiyonları karaciğer kanserine sebep olur. Lenf düğümü kanseri (lenfoma) ve Kaposi sarcomu için en büyük risk ise HIV (aids) virüsü ile kişilere bulaşır.
Güneşten yansıyan ultraviyole ışınlarının çift etkisi vardır. Deri içindeki kimyasalları harekete geçirerek pek çok vücut fonksiyonu için faydalı olan D vitamini üretir. Zararı da vardır. Aşırı ultraviyole ışıması melanoma-deri kanseri ve diğer tip deri kanserlerine sebep olabilir. Az güneş ışığı da kolon,rectum –kalın barsak ve pankreas kanserine sebep olduğu düşünülen D vitamini eksikliğine sebep olur.
Zayıf beslenmenin pek çok açıdan hasar oluşturabilecek etkisi vardır. Koruyucu içerikleri olan besinlerden az tüketmeniz veya zarar verici besinlerle çok beslenmeni sağlığınızı etkiler. Genel beslenmede yağlı (özellikle doymuş yağ) ve az fiberli yiyecekleri tercih edenlerde kolon, rahim ve prostat kanser riski artar.
Yüksek beden kitle indeksi (BMI) boy kilo oranı bazı kanserlere ve hastalıklara geniş ölçüde sebep olan kişinin aşırı kilolu veya obez olduğunu belirlemek için kullanılır.
Yüksek BMI her tür kanserde ölüm oranını; özellikle yemek borusu, mide, kolon, rektum, karaciğer, safra kesesi, pankreas, prostat, böbrek, hodgkin hastalığı olmayan, çoklu miyelom ve lösemi kanserlerini arttırır.
Bir kişinin BMI’si 40 veya fazla ise kanserden ölüm oranı önemli ölçüde artar. Bu oran normal kilolu kişilere göre erkeklerde %52 bayanlarda %62 dir.
Kanser riskini obezitenin nasıl arttırdığı anlaşılamamıştır. Yağ hücreleri çok aktiftirler.
Dr. Mehmet Öz