İyi Huylu Prostat Büyümesi(Benign Prostat Hiperplazisi)

Prostat, erkeklerde idrar kesesinin altında bulunan ve üretra denilen idrar kanalını saran bir bezdir. Yetişkin bir erkekte prostat 18-20 gram ağırlığındadır. Prostat salgı bezinin görevi meniyi oluşturan sıvının bir kısmını sağlamaktadır.

İYİ HUYLU PROSTAT BÜYÜMESİ (BENİGN PROSTAT HİPERPLAZİSİ)(BPH)



PROSTAT NEDİR, GÖREVİ NEDİR?

Prostat, erkeklerde idrar kesesinin altında bulunan ve üretra denilen idrar kanalını saran bir bezdir. Yetişkin bir erkekte prostat 18-20 gram ağırlığındadır. Prostat salgı bezinin görevi meniyi oluşturan sıvının bir kısmını sağlamaktadır.

PROSTAT BÜYÜMESİ NEDİR?

Prostat 30'lu yaşlardan itibaren giderek büyümeye başlar. Yaşla beraber prostat büyümeye devam etmesine rağmen ileri yaşlar dışında prostatın bu büyümesi çoğu erkekte önemli sıkıntılara neden olmaz. Özellikle prostatın iç kısmı büyüyerek idrar yoluna baskı yaparak ve tıkayarak idrar akışını engelleyebilir. Tıkanıklığın derecesine göre hastanın şikayetleri değişmektedir.

Bu duruma iyi huylu prostat büyümesi veya medikal adıyla BPH (benign prostat hiperplazisi) denmektedir. Ancak 60'lı yaşlarda erkeklerin yarısından fazlasında, 80'li yaşlarda ise %90'ında BPH nedeniyle belirtiler görüldüğü bildirilmektedir. BPH ile prostat kanseri farklı hastalıklardır. BPH prostat kanserine dönüşmez, fakat prostat kanseri ile birlikte olabilir. Ayırıcı tanı mutlaka yapılmalıdır.

Hastaların şikayetleri 2 ana grupta değerlendirilir:

İrritatif semptomlar

-Sık idrara çıkma(gündüz ve gece)

-Aniden ve kuvvetli idrar yapma isteği

-İdrar yapma hissi oluştuğunda idrar kaçırma

-İdrar yaparken yanma olması

Obstrüktif semptomlar

-İdrar akım hızının ve idrar kalınlığının azalması

-İdrarı başlatmakta güçlük

-Kesik kesik ve çatallı idrar yapma

-İdrarın sonunda damlama

-İdrarı tam boşaltamama hissi

-İdrarı yaparken ıkınma ihtiyacı hissetme

İdrar yakınmaları BPH'ne özgü yakınmalar olmayıp, aynı yakınmalar prostat kanserine bağlı olarak da olabilir. BPH prostat kanseri ile birlikte bulunabilir. Bu nedenle mutlaka prostat kanseri ayırıcı tanısı yapılmalıdır.

 

BPH'nın komplikasyonları

İdrar retansiyonu(İdrar yapamama): İdrar yolu tam olarak tıkanır ve hasta idrar yapamaz. Buna bağlı olarak karın alt bölgede şiddetli ağrı oluşur. İdrar yolundan bir sonda takılarak idrar kesesinde biriken idrar boşaltılmalıdır.

Üriner sistem enfeksiyonu: BPH'ya bağlı olarak idrarın mesanede kalması sonucu iltihap oluşabilir. Bu durumda hastada idrarda şiddetli yanma ve yüksek ateş oluşabilir.

Mesane dekompesasyonu: Prostatın idrar yolunu tıkamasına bağlı olarak tam boşalamayan idrar kesesi giderek genişler, zayıflar ve zamanla kasılma yeteneğini kaybedebilir. İdrar kesesinin kasılma gücünü kaybetmesi içeride sürekli artık idrar kalmasına neden olur. Bazen ameliyat yapılsa bile bu bozukluk düzelmeyebilir.

Mesane taşları: Mesane de tıkanıklık nedeniyle biriken idrar iltihaba ve minerallerin çökmesiyle mesane taşlarına yol açabilir.

Böbrek yetmezliği(Akut veya kronik) : BPH'ya bağlı oluşan üriner sistem enfeksiyonlarında üst sistem böbrekler etkilenerek böbrek yetmezliğine kadar giden komplikasyonlar oluşabilir. Diğer yandan prostatı oluşturduğu tıkanıklığa bağlı olarak mesanede bağlı basınç artışı ve içeride sürekli artık idrar kalması nedeniyle zamanla böbreklerde genişleme ve buna bağlı böbrek işlev bozuklukları oluşabilir. Ender de olsa bazı hastalarda böbrek yetmezliği ortaya çıkabilir.

Hematüri(İdrardan kan gelmesi): BPH'nın oluşturduğu tıkanıklık, enfeksiyon ve mesane taşları sonucu idrardan kan gelebilir. Hematüri sonda takılmasını veya operasyonu gerektirebilir.

Bu komplikasyonlar bir veya birden fazlasının oluştuğu hastalarda ameliyat gerekmektedir.

Prostatın değerlendirmesinde şu teşhis yöntemleri uygulanır.

1.Parmakla Rektal Muayene(PRM): Prostatın büyüklüğü, şeklini ve kıvamı değerlendirilir.

2. Serumda PSA (total ve serbest PSA) testi: Kan düzeylerinin yükselmesi enfeksiyonlarda olabildiği gibi prostat kanserinde deolmaktadır.

3.Kreatinin ve üre düzeyleri: Serum kreatinin ve üre düzeyi ileri düzeydeki prostat hastalarında artabilir.

4.İdrar analizi: İdrar analizinde iltihap hücrelerinin bulunması veya kan hücrelerinin bulunması halinde buna yol açan başka bir hastalığın varlığı gözönüne alınmalıdır.(Üriner sistem enfeksiyonu, Üreter taşları, Mesane tümörleri gibi)

5.İdrar akım hızı ölçümü(Üroflowmetre): Prostatın idrar yolunu tıkamasına bağlı olarak idrar akımında azalma veidrar yapma süresinde uzama görülecektir. Bu testin değerlendirilmesi için 150ml idrar yapılması gerekmektedir.

6.Ultrasonografik inceleme : Prostatın büyüklüğü, yapısı,mesanedetaş, tümör varlığı ve böbreklerin yapısı hakkında bilgi alınabilir.

7.Semptom skor sorgulaması: IPSS denilen bir sorgulama sistemi ile hastaların yakınmalarının derecesi hakkında bilgi sahibi olunabilir.

8.Postmiksiyonel rezidüel idrar(PMR) tayini

İdrar yaptıktan sonra idrar kesesinde kalan idrar miktarının saptanmasıdır.

9.Ürodinami(Basınç-Akım )çalışması

Bu inceleme ile hastanın yakınmalarının idrar kesesinin kasılma bozukluklarından ve/veya prostatın yaptığı tıkanıklıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığı anlaşılır.

10.Sistoüretroskopi : Prostatın idrar yollarını ne ölçüde tıkadığını anlamak ve prostat büyümesi dışında idrar yollarında mevcut diğer bir hastalığı saptamak amacıyla idrar yolundan sistoskop denilen aletle girilerek bu bölgelerin gözle görülerek değerlendirilmesi yapılabilir.

Tedavi Seçenekleri:

BPH tedavisi medikal ve cerrahi tedavi olarak ayrılmaktadır. Cerrahi tedaviden kaçılamayacağı durumlar haricinde medikal tedavi ilk seçenek olarak gözönünde bulundurulmalıdır. Medikal tedaviden beklenen sonuç alınamıyorsa ya da tedaviye rağmen iyileşmiş olan belirtiler zamanla tekrar meydana geliyorsa artık farklı tedavi alternatifleri gündeme gelmelidir.

A)Medikal tedavi:

a.Alfa-blokerler(Tamsulosin,Alfuzosin,Terazosin,Doksazosin): Mesane boynu ve prostatta yer alan düz kas yapılarını gevşeterek idrar kanalının genişlemesini sağlarlar.

b.5-Alfa redüktaz inhibitörler(Finasterid,Dutasterid)i: Testosteronun aktif hali olan dihidrotestosteron'a (DHT) dönüşümünü engelleyerek etki ederler. Bu yolla prostatın belirli oranda küçülmesini sağladıkları bildirilmektedir.

c.Fitoterapi(Sabal ekstresi – Saw Palmetto): Sabal ekstresi bitkisel kökenli bir ilaç olup, prostat içindeki iltihaplanmayı ve prostatın büyümesindeki faktörleri engelleyerek prostat üzerinde rahatlatıcı etki gösterir

B)Cerrahi Tedavi:

1.Hastaya idrar yapmama nedeniyle sonda takıldığı durumlarda

2.Tekrarlayan idrar kanamaları varlığında,

3.Tekrarlayan idrar yolu infeksiyonları varlığında

4.Mesane taşı varlığında,

5.Üst üriner sistem yani böbrek hasarının oluştuğu hastalarda direkt cerrahi tedavi önerilmektedir.

Medikal tedavinin yeterli gelmediği durumlarda artık girişimsel tedavi alternatifleri gündeme gelmelidir. Cerrahi tedavi açık veya TUR denen transüretral yolla olmak üzere 2 yolla yapılabilir. Transüretral (TUR) yolla yapılan operasyonda çeşitli enerji kaynakları kullanılabilir. Buna bağlı olarak operasyon isimlendirilir.

1.TUR-Prostat (Monopolar, bipolar ve Plazmakinetik yöntemi): İyi huylu prostat büyümesinin (BPH)cerrahi tedavisinde en sık uygulanan yöntemdir. Operasyon genel veya spinal anestezi altında yapılabilir. Operasyon bir optik sistem görüntülerin bir monitöre aktarılarak büyütülmüş görüntüler eşliğinde yapılır. Bu ameliyat sırasında sürekli yıkama sıvısı kullanılması gerekmektedir. Transüretral yolla girilerek prostat enerji kaynakları ile küçük parçalar halinde kesilir ve loop yardımıyla kanamalar durdurulur. İdrar kesesi içerisinde biriken prostat dokuları daha sonra vakum sistemiyle dışarıya çıkartılır. Operasyon sonrası mesaneye idrar yolundan bir kateter konularak 2 gün süreyle bırakılır.

 

Op.Dr.Murat ÇELTİK
İstanbul Cerrahi Hastanesi
0 212 296 94 50
0 536 886 12 96