Henüz tıbbın bile nedenlerini kesin olarak bilmediği bu hastalıkta ne kendinizi ne de bir başkasını suçlamanız için hiçbir sebep yoktur çünkü kanserlerin büyük çoğunluğunda neden hala belirsizdir. Unutulmaması gereken ise günümüzde kanser tanısı konan çocukların
%70-80’inin iyileştiği gerçeğidir. Oysa bu rakam mesleğe atıldığım1970’li yıllarda %20 dolaylarındaydı.
Yapılan hesaplamalara göre önümüzdeki yıllarda her 250 erişkinden biri çocukluğunda bir habis tümör geçirmiş ve iyileşmiş olacaktır. Bu noktada ailelere düşen ise öncelikle çocuklarını iyi gözlemlemeleri ve ‘erken teşhisin’ önemini göz ardı etmemeleridir.
Birçok başka hastalıkta olduğu gibi, kanserin de çeşitli tipleri bulunur. Çocukluk çağında en sık görülen kanser ‘kan kanseri’ diğer adı ile ‘lösemi’dir… Ardından beze kanserleri, beyin tümörleri ve diğer böbrek, böbreküstü bezi ve kas, kemik tümörleri gelir. Sevindirici bir biçimde çocuklarda kanser erişkinlere oranla 100 kez daha az görülür. Kanserler karşımıza iştahsızlık, kilo kaybı, beslenme bozukluğu veya ateş gibi genel belirtiler ile gelebilir. Ancak birçok habis hastalığın kendine özgü bulguları da vardır.
Lösemi Nasıl Bulgu Verir?
Çocuklarda en sık rastlanan habis hastalık olan kan kanserleri, ateş ve enfeksiyonla gelebileceği gibi solukluk ve deri kanamaları, dalak karaciğer büyüklüğüne bağlı karın şişliği ve bezelerde büyüme ile karşımıza gelebilir. Bu belirtilerde hemen zaman kaybetmeden bir kan sayımı yapılması ve kan yaymasının bir uzman tarafından mikroskopta incelenmesi gerekir. Kan tablosundaki anormallik ve mikroskopta anormal hücrelerin görülmesi lösemi tanısını % 99 koydurur. Kesin tanı için kemik iliği tetkiki gerekir.
Kansızlık, hastalarda solukluk ve halsizliğe, hareket edildiğinde nefes darlığına neden olur. Kansızlık lösemiler, kemik iliğine yayılmış olan beze kanserleri, böbreküstü bezi tümörleri ve kas tümörlerinde de başvuru belirtisi olabilir. Devam eden, dinmeyen kemik ağrıları da löseminin ve kemiğe yayılma (metastaz) yapmış bazı tümörlerin belirtisi olabilir.
Karın Şişliği
- Karında kitle çocuk tümörlerinin büyük bir çoğunluğunda başvuru belirtisidir.
- Yeni doğan döneminden sonra saptanan karın kitlelerinde kanser olasılığı artar.
- En sık neden böbrek veya böbreküstü bezi tümörleri ile kas kaynaklı habis tümörlerdir. Karın sağ alt boşluğundaki kitlelerde beze kanseri Burkitt lenfoma sıktır.
- Karaciğerde büyüme ile gelen habis karaciğer tümörleri de çocuklarda görülebilir.
- Üreme organlarından çıkan habis tümörler erken ergenlik belirtilerine yol açabilir.
- Devam eden karın ağrısı karın içi kanserlerin belirtisi olabilir. Mutlaka bir ultrasonografi yaparak karın içinde kitle varlığı araştırılmalıdır.
Çocuğunuz Kilo mu Kaybediyor?
Tartı kaybı, iştahsızlık ilerlemiş, vücuda yayılmış tümörlerin belirtisi olabilir. Belirli bir nedene bağlı olmaksızın son altı ay içinde vücut ağırlığının % 10'dan fazlasının kaybı Hodgkin hastalığı (bezelerin habis tümörü) için önemli bir bulgudur. Böbrek üstü bezi tümörleri de benzer bulgu verebilir. Karın ultrasonografisi ve akciğer filmi tanıya yardımcıdır.
Ateş
Ateş, çocukluk çağında önemli bir belirtidir. Nedeni açıklanamayan ve devam eden ateşlerde kanser akla gelmelidir. Ateş en sık lösemiler, beze kanserleri, böbrek üstü bezi tümörleri, böbrek tümörü, karaciğer tümörlerinde görülür. Kanserlerde ateş doğrudan doğruya hastalığın belirtisi olabildiği gibi bağışıklığın çökmesi sonucu tekrarlayan enfeksiyonlar nedeniyle de ortaya çıkabilir.
Denge kusuru, Felçler
Denge kusuru, yürürken dengeyi kaybedip düşme, şiddetli baş ağrısı, havale geçirme, sabah aç karnına fışkırır tarzda kusmalar, çift görme, gözde kayma, şaşılık, yüz felci gibi belirtiler beyin içinde gelişen bir tümörün habercisidir.
Bazı tümörler veya metastazları omuriliğe bası yaparlar. Hastalarda sırt ağrısı, idrarını, dışkısını tutamama, kol ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma gibi his ve kuvvet kaybı görülebilir.
Göz Bulguları
Küçük bebeklerde gözde kedigözü parlaması gibi bir beyazlık göz içinde gelişen bir tümörün belirtisidir. Göz çevresinde morluk, gözde öne fırlama da tümör işareti olabilir.
Lenf Bezlerinde Şişlikler
Çocuklarda 2 sm’den büyük bir lenf bezi kesinlikle araştırılmalıdır. Çocuklarda normalde boyun, kasık ve koltuk altında küçük lenf düğümleri ele gelebilir. Ama lösemiler, beze kanserleri ve birçok kanser metastaz yaparak lenf bezlerine yayılabilir.
Kemikte Şişlik ve Ağrı
Kolda bacakta, kalçada ağrı ile birlikte büyüyen şişlikler genellikle bir darbeye düşmeye atfedilir ve üzerinde durulmaz oysa bir kemik tümörünün belirtisi olabilir.
Öksürük
Solunum güçlüğü, krizler halinde gelen öksürük, boyunda ve yüzde pelerin tarzında su toplanması, damarlarda dolgunluk ve ara ara ateşlenmeler ile gelen hastalarda beze kanserleri, lösemi ve nadiren kanser metastazı düşünülmelidir.
Çocukluk çağı kanserlerinin çoğunda tanı için dokudan biyopsi gerekir. Tanı konduktan sonra da hastalığın yaygınlık derecesi araştırılarak evreleme yapılır.
Sonuç olarak çocuğunuzda size doğal gelmeyen bir belirtide lütfen doktora başvurunuz, gecikmeyiniz. Erken tanı yaşamı kurtarır çünkü çocuk kanseri iyileşen bir hastalıktır, yeter ki erken yakalansın.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji-Onkoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
Kanserli Çocuklara Umut Vakfı Başkanı
Prof. Dr. İnci Yıldız