ÖN FRONTAL LOB: DİKKAT VE ÖĞRENME MERKEZİ Önfrontal Lob (Prefrontal Korteks) İşlevleri Öğrenme ve dikkat sürecinde beynin en önemli ve en gelişmiş bölümlerinden biridir. Gözlerin üzerinden alnın bitimine kadar olan bölgeyi kapsar. Beynin yönetim merkezidir. "Beynin beyni" de denilen yerdir. * Dikkat, konsantrasyon, bilginin işlenmesi, zaman yönetimi, yargılama, planlama, düzenleme, davranış kontrolü, ayrıntılı düşünme ve etkiye gösterilen tepki (dürtü kontrol) düzenlenmesi bu bölgede gerçekleşir. * Nerede, ne şekilde tavır ve davranışlarımızın olabileceği, amaca ulaşmak için gereken davranış modeli, işin oluşması için gereken yönetim şekli, olgun ve etkili kişilik özellikleri bu bölgede şekillenir. * Neyi, nasıl, ne şekilde söyleyeceğimize karar verir. Dengeli davranmamızı, iş ve sosyal tecrübelerin sentezini yaparak alternatifleri doğru saptamamızı sağlar. Örneğin iyi çalışan bir önfrontal bölgeniz varsa, eşinizle olan bir tartışmayı kolaylıkla tatlıya bağlayabilirsiniz. İyi çalışmıyor ise davranışlarınız tartışmanın daha da büyümesine yol açacaktır. Kuyrukta bekleyemeyen sabırsız kişiye öndeki yerini veriyor ise sabırsız olanın Önfrontal Lob sorunu vardır, sırasını veren kişide ise iyi çalışan bir Önfrontal Lob vardır. Önfrontal Lob sorunların çözümünde ve durum tespitinde size yardımcı olur. Satranç oynayanlar iyi bir önfrontal işleve sahiptir. * Hatalardan ders almamızı sağlar. Önfrontal Lob iyi çalışan hata yapmaz demek değildir ama hatalarını tekrarlamazlar. Sorunu olmayanlar elindeki işleri zamanında ve strese girmeden bitirirler. Sorunu olan ise işi son ana bırakır. Zaman darlığı nedeniyle aşırı strese girerler. Sorunu olmayan önceki tecrübelerinden işini zamanında yapmayı öğrenmiştir. Sorunu olan davranışlarını ve amaçlarını tecrübelerine değil anlık düşüncelerine göre gerçekleştirir. Bu nedenle sık hata yaparlar. * Önfrontal Lob dikkati ve devamlılığı sağlar. Önemli duygu ve düşüncelere konsantre olmayı, önemsizleri süzmeyi gerçekleştirir. Kısa süreli hafızayı sağlamada ve öğrenmede bu özellikler çok önemlidir. Önfrontal Lob beynin diğer bölgelerine bilgi verir ve alır. Dikkatin sağlanması için diğer bölgelerden gelen bilgilerin alımını azaltır. Dikkat eksikliği ve/ya da hiperaktivite bozukluğunda bu işlev sağlanamaz. Dolayısıyla dış uyaranlar baskılanamadığından dikkat çabuk dağılır. * Duyguların hissedilmesi ve ifadesinde görev alır; mutluluk, hüzün, neşe, nefret ve aşk gibi. Bu duyguları daha ilkel bir yapı olan Limbik Sisteme aktarır. Sorun olduğunda duygu ve düşünceler ifade edilemez. Çünkü Limbik Sistem ile olan ilişki bozulmuştur. * Düşünebilmek ve tavırları, tepkileri o ölçüde gösterebilmek Önfrontal Lob'un önemli işlevlerinden biridir. Eş seçimi, insan ilişkileri, çocuklarla ilgilenmek, para harcamak, araba sürmek vb. * Önfrontal Lob, Limbik Sistemi baskılayıcı mesajlar göndererek duygularla değil mantıklı yönden karar verilmesini sağlar. Bu baskı ortadan kalkarsa Limbik Sistem baskın hale gelir ve depresyona eğilim artar. Verilecek önemli kararlar aşamasında, yoğun duygular yaşıyorsa kişi, duyguların şiddetinin azalmasını bekleyerek Önfrontal Lob'un devreye girmesini sağlamak, önemli yararlar sağlar. Önfrontal Lob Bozuklukları * Önfrontal Lob bozukluklarında günlük hayatın düzeni ve iç görü bozulur. Sonradan reddettikleri şeyler yaparlar, tepkilerini kontrol edemez aşırıya kaçarlar. * Dikkat eksikliği, şaşkınlık, işleri ağırdan alma, karar verme ve yargılamada zorluk, sosyal ilişkilerde gerginlik yoğun kaygı/anksiyete sıklıkla görülen belirtilerdir. Sınav gerginliği yaşanır, sınava iyi hazırlansalar bile yoğun kaygı/anksiyete görülür. Çünkü zaten dikkati dağınık olan beyinleri stres altında daha fazla bozulur. * Dikkat gerektiren sosyal durumlarda dikkat eksiklikleri, dinleme ve anlama sorunlarını beraberinde getirir. Konuşurken ve dinlerken anlık boşluklar hissedebilirler. Bu da çoğu kez iletişim problemlerini doğurur. * Sorun erkekte ise kadın tarafından duygularını paylaşmadığı suçlaması yapılır. Kadınlar eşlerinin duygusuz ya da soğuk olduğundan yakınırlar. * Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu da Önfrontal Lob rahatsızlıklarından oluşur(ilerleyen bölümlerde detaylı olarak değinilecektir.) ÖNFRONTAL LOB ÖZELLİKLERİ * Dikkati sürdürme ve konsantrasyon * Sabır * Planlama, tasarlama * Yargılama * Tepki kontrolü * Düzenli olma * Kendini kontrol edebilme * Sorunları çözme * Ayrıntılı düşünme * Gelecekle ilgili öngörüde bulunma * Hata ve deneyimlerden ders çıkarma * Duyguları algılama ve ders çıkarma * Limbik sistem ilişkileri (Duygularla ilgili) * Empati kurma * Sağduyu Kaynak: Şimşek, R. 2010. Dikkat Dağınıklığını Önleme El Kitabı. 2. Basım. İstanbul. İmleç Kitap.