Çocukluk ve ergenlik döneminde görülen kansızlık nedenleri nelerdir? Dr. Mehmet Kantar açıklıyor...
Çocuğunuz iştahsız mı?
Çocuğunuz 18 aylık ve günde 1.5 litre inek sütü mü içiyor?
Rengi size soluk mu geliyor?
Ders başarısı mı düştü?
Yukarıda çocuğunuza uyan bir durum varsa, kansız olabilir.
Tıpta kansızlığa anemi diyoruz. Her iştahsız çocuk, elbette kansız değildir. Ama her kansız çocuk, iştahsızdır. İştahsızlığın en önemli nedenleri, ateşli-ateşsiz enfeksiyonlar ve diş çıkarmadır. Enfeksiyonlar sırasında kan üretiminde geçici baskılanma olur, buna enfeksiyon anemisi diyoruz. Ancak çocuk bedeninde demir ve çinko gibi eser elementler eksildiğinde kansızlık ve ona bağlı iştahsızlık olur.
Biz rutinde en fazla demir eksikliğine bağlı kansızlığı görüyoruz. En önemli nedenleri aşağıda verilmiştir:
1- Çok inek sütü tüketilmesi:
Bebeklerde 1 yaştan önce günde 750 ml'den fazla inek sütü tüketilmesi, 1 yaştan sonra ise 400 ml'den fazla inek sütü tüketilmesi kansızlığa yol açar. Neden peki? Çünkü, inek sütü barsakta mikro kanamalar yaparak günde 0.5 ml kan kaybına yol açabilir. Ayrıca, demir on iki parmak barsağından emilmek için sütün içindeki kalsiyum ve fosfat ile yarışır ve emilemeyerek dışkı ile atılır. Bunun dışında inek sütü içinde demir miktarı azdır.
Kansızlık gelişen çocukta, iştahsızlık ta gelişir ve bir süre sonra çocuk inek sütü dışında başka hiçbir şey yemez içmez olur. Bu da, çocuğun durumunu bir kısır döngüye sokar.
Sadece inek sütü içerek, yüz görünümünden Akdeniz anemisi (talasemi) sanılan çocuklar vardır.
2- Demirden zengin besinlerin eksik alınması (kırmızı et, yumurta sarısı gibi):
Demir, en çok kırmızı ette bulunur. Köfte yemeyen ve sebze çorbalarına kıyma ilavesi yapılmayan çocuklar da demir eksikliğine adaydır. Balık ve tavuk etinde demir yeterli değildir. Tavuk yemlerine fitat katıldığı için zaten tavuk eti de anemik bir ettir. Hindi etinin demir içeriği daha fazladır. Eğer çocuk seviyorsa yiyebilir.
Bebeklere 6. ayda başladığımız yumurta sarısı ve kıymanın ne kadar önemli olduğu şimdi daha rahat anlaşılacaktır. Çünkü bebekler 4 aydan sonra demir eksikliğine adaydır ve bebeğe demir içeren besinlerin verilmesi önemlidir.
Sağlık Bakanlığı'nın başlattığı koruyucu demir damlası uygulaması da çok yerinde ve doğru bir karardır.
3- Ergenlik dönemindeki kızlarda düzensiz adetler:
Çok düzensiz adeti olan kızlarda kayıba bağlı demir eksikliği anemisi gelişebilmektedir. Ayrıca kızların kola tüketiminin fazla olması da bu tür bir kansızlığa yol açmaktadır.
4- Ergenlerde vejeteryanlık veya sürekli diyette olma hali:
Ergenlik döneminde özellikle kız ergenlerde beden algısı değiştiği için sürekli bir diyet hali gözlenir. Bunun potansiyel sonuçları da demir alımının azalması ve kansızlıktır. Vejeteryan anneler de gebelik süresince et tüketmezlerse, bebeklerinde B12 eksikliğine bağlı kansızlık ta gözlenebilir.
Kansızlığın diğer belirtileri nedir?
İştahsızlık yanısıra, solukluk, halsizlik, çabuk yorulma, çok uyuklama, sık enfeksiyon geçirme, okul başarısının düşmesi, bazen tırnaklarda kaşık görünümü gözlenebilir.
Muayenede ne saptanır?
Deride solukluk belirgindir. Gözler, dudaklar, ağız içi ve tırnak yataklarında solukluk olur. Kulak sayvanları soluktur. Karaciğer ve dalak büyüyebilir. Kalpte üfürüm duyulabilir.
Demir eksikliğine bağlı kansızlık nasıl anlaşılır?
Her kansızlık, demir eksikliğine bağlı değildir. Bu nedenle çocuğun sağlığı ve geçirdiği hastalıklar iyi bir şekilde sorgulanmalıdır. Beslenme en önemli konudur. Laboratuar testleri arasında kan sayımı, kan yaymasının değerlendirilmesi, serumda ferritin, demir ve demir bağlama kapasitesinin bakılması gerekir. Kan sayımında hemoglobin, alyuvar sayısı, MCV, MCH, MCHC düşüktür.
Demir eksikliğine bağlı kansızlıkla en çok karışan anemi, beta-talasemi (Akdeniz anemisi) taşıyıcılığıdır. Bu hastalığa da özgü testler vardır ve testlerin analizi uzmanlık ister.
Nasıl korunalım?
Süt tüketimi, önerilen düzeylerin üstüne çıkmamalıdır. Besinlerimiz içinde yeterli düzeyde demir olmalıdır.
Okul başarısına çocuk doktorunun katkısı olabilir mi?
Sınavlardan önce bir kan sayımı yapılmasını ve kansız çocukların tedavi edilerek sınava girmesini öneririz.
Sağlıklı günler dileğiyle...