HİDROSALPENKS
(TÜPLERİN İÇİNDE SIVI BİRİKMESİ)
Hidrosalpenks Tanımı
Kadınlarda yumurtalık kanalının çeşitli enfeksiyonlar nedeniyle uç kısımlarının tıkanması sonucu sosis gibi şişmesi durumuna “hidrosalpenks” adı verilir. Yunancada '' hidro'' su, '' salpinks'' boru anlamına gelir. Hidrosalpinks ise “su dolu kanal” anlamında kullanılır. Tıkanan yumurtalık kanalı içinde başlangıçta iltihap mevcutken “pyosalpenks” adı verilir. Bu aşamada uygun antibiyotik tedavisi yapıldıktan sonra hidrosalpenks gelişmesi mümkündür. Dış gebelikle birlikte içi kan ile dolu kanallar görülmesine ise ''hematosalpenks'' adı verilir.
Hidrosalpenks Nedenleri
Genel olarak cinsel yolla bulaşan gonore, klamidya gibi hastalıklar, bazen tüberkiloz yumurtalık kanalında yapışıklık ve hidrosalpenks oluşumuna neden olabilir. Ayrıca endometriozis geçirilmiş operasyonlara bağlı yapışıklıklar, yumurtalık, kolon kanseri gibi olaylar da hidrosalpenks oluşmasına neden olabilir. Normalde yumurtalık kanalı içinde bulunan sıvılar kanal duvarında yer alan titrek tüylü hücreler tarafından sürekli olarak tüplerin açık olan uç kısmından karın boşluğuna doğru temizlenir.
Eğer tüplerin fimbrial ucunda bir tıkanıklık olursa bu sıvı akışı durur, duvar ve kanallar içinde birikmeye başlar. Ayrıca bu biriken sıvı tüp kanalının duvar yapısını ve fonksiyonunu da bozar. Hidrosalpenks yumurta ve sperm geçişine engel olarak kısırlığa yol açabilir.
Hidrosalpenks Belirtileri
Hidrosalpenks bazı kadınlarda hiçbir belirti vermezken bazı kadınlarda geçmeyen ya da aralıklı gelen karın ve kasık ağrısı, yanma gibi şikayetlere neden olabilir. Hidrosalpenks bazı kadınlarda alışılmamış pembemsi sulu vajinal akıntılara neden olabilir.
Hidrosalpenks olan kadınlar ya gebe kalamaz ya da gebelik gerçekleşse bile genellikle düşükle sonuçlanır. Bu durumda tüp içinde biriken sıvı, tüplerin fimbrial ucu tıkalı olduğu için basınç etkisi ile karın boşluğu yerine rahim içine doğru ters yöne akar. Hidrosalpenks sıvısının rahim içine akışı embriyo üzerine “yıkama etkisi” yaparak embriyonun rahim duvarına tutunmasını engeller. Ayrıca bu sıvı içinde bulunan mikroorganizmalar ve onların toksinleri embriyo üzerine zararlı etkilere neden olur. Fakat hidrosalpenks olan tarafta uterusa giren noktada tübal ostiumu tıkalı olan, diğer tübası sağlam olduğu için gebe kalan kadınlarda, hidrosalpenks olan tüpten rahme doğru sıvı akışı olamayacağından bu etki söz konusu olmaz.
Hidrosalpenks Tanısı
Hidrosalpenks genellikle gebe kalmak istemeyen ve kasıklarda ağrısı olmayan çoğu hastada fark edilmeden gizli kalabilir. Özellikle tübal faktöre bağlı infertilite oranı % 35 olduğu için infertil hastalarda hidrosalpenks tanısının ne kadar önemli bir sorun olduğu unutulmamalıdır. Normal bir tüp vaginal ultrasonik incelemede fark edilmezken, hidrosalpenks halinde tübalar sıvı dolu olarak ultrasonda izlenebilir. Fakat bazen bu durum içi sıvı dolu kistler ile karıştırılabileceğinden kesin tanı koyabilmek için ilaçlı rahim filmi (HSG) çekilmesi gerekir.
Hidrosalpenks yumurtalık kanalını fazla genişletmemişse, ilaçlı rahim filmi ile radyo opak madde verildikten sonra X ışınlı görüntü elde edilerek genişlemiş kanallar izlenir ve radyoopak maddenin peritoneal yayılımının olmadığı gözlenir. Eğer yumurtalık kanalları rahme girdiği noktadan tıkanmışsa bu filmde tüpleri izlemek mümkün olmaz. Hidrosalpenks tanısında HSG filmi %15 oranında yanlış- pozitif sonuç verebilir. Bu durumda ya dikkatli bir ultrasonik inceleme ile hidrosalpenksten şüphelenilir ya da daha kesin olarak anestezi altında laparoskopi yapıldığı zaman genişlemiş tubalar gözlenebilir. Uzamış ve genişlemiş yumurtalık kanalı olanlarda hidrosalpenks tanısı ultrasonografi ile rahatlıkla konulabilir.
Hidrosalpenks Tedavisi
Önceleri hidrosalpenks tedavisinde tüpler alınmadan içindeki sıvı boşalacak şekilde tedavi yapılır ve tübalar korunurdu, fakat bu tedaviden sonra tübalar tekrar tıkanarak hidrosalpenks yeniden oluştuğundan ve tübal fonksiyon bozulduğu için dış gebelik olasılığı arttığından, bu koruyucu tedaviden vazgeçilmiştir. Bugün laparoskopik yolla hidrosalpenks durumundaki tübanın çıkartılması (salpenjektomi) tavsiye edilmektedir. Tüp bebek denemesi yapacak hastalar için de eğer hidrosalpenks durumu mevcutsa önce tübaların çıkartılması gerekir. Kısırlık sorunu olmayan ama mevcut ağrı kesiciler ile hidrosalpenkse bağlı ağrısı geçmeyen kadınlar için de cerrahi tedavi planlanmalıdır.
Eğer hidrosalpenks tedavisi pelvik ağrı nedeniyle değil de tüp bebek isteyen hastalar için yapılıyorsa, tübanın etrafında endometriozis, geçirilmiş pelvik carrahi gibi birçok faktöre bağlı olarak çok fazla yapışıklık olduğu zaman, yumurta rezervlerini azaltmamak için tüpün sadece kornual kısmına (rahme girdiği nokta) blokaj yapmak ve tüpü yerinde bırakmak gerekebilir. Ya da böyle vakalarda histeroskopik yolla rahim içine girilerek hidrosalpenks olan tübal ostium mikroinsert kullanarak tıkanabilir.
Hidrosalpenks Önlenmesi
Hidrosalpenks oluşumunun önlenmesi için özellikle gonore, klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar için önlemler alınmalı, erken teşhis ve tedavi edilmelidir. Bu tür hastalıklardan sonra pyosalpenks oluşursa, uygun antibiyotik tedavisi yapıldıktan sonra tübalar hidrosalpenks haline dönebilir.
Op. Dr. Kutlugül Yüksel
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Tel:0312-4258530—4258550
(Makale Yazım Tarihi: 29.11.2011)