Çocukluk çağında erişkinlerde olduğu gibi hipertansiyon sınırı olarak tek bir değer söylemek mümkün değildir. Çünkü her yaş ve cins için normal kabul edilen tansiyon ölçüm değerleri farklıdır. Örnegin 5 yaşında bir çocukta 115 / 70 mmHg'nın üzeri yüksek tansiyon kabul edilmekteyken 1 günlük bir bebekte 80/50 mmHg ölçülen bir değer hipertansiyonu gösterebilmektedir.
Günümüzün sağlıksız beslenme ve yaşam koşulları, küçük bebeklerde dahi yüksek tansiyonu tetikleyebiliyor. Şikayetlerini anlatamayacak kadar küçük bebeklerde huzursuzlur, aşırı ağlama, terleme, sık nefes alma gibi belirtilerle kendini gösteren hipertansiyonu, sınav stresi gibi aşırı heyecanlar da tetikleyebiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi’nden Pediyatrik Kardiyoloji Uzmanı Dr. Resmiye Beşikçi, çocukluk döneminde görülen hipertansiyon ile ilgili soruları yanıtladı.
Çocuklarda tansiyon neden yükselir?
Yüksek tansiyon sadece yetişkinlerde görülen bir hastalık değildir. Çocuklarda da yenidoğan döneminden itibaren her yaşta yüksek tansiyon görülebilir. Çocuklardaki hipertansiyonun da doğumsal olan bazı durumlar dışında aynı erişkinlerde olduğu gibi bir çok sebebi olabilir. Bu sebebi şöyle sıralayabiliriz;
Böbrek hastalıklarında , böbreğin kendi dokusu ile ilgili doğuştan ya da sonradan olan hastalıklarda, ya da böbreğin atardamarı veya toplardamarı ile ilgili sorunlarda,
Kalp ve damar sistemiyle ilgili en çok aorta dediğimiz ana atardamarın doğumsal ya da sonradan olan darlıklarında,
Böbrek üstü bezi, tiroid ve paratroid bezinin çalışması ile ilgili olan hormonal rahatsızlıklarda,
Beyin kanaması, beyin tümörü, enfeksiyonu veya travması gibi nörolojik sorunlarda,
Steroid gibi bazı ilaçların kullanımı sırasında,
Total kan volümünün arttığı, kandaki sodyum miktarının arttığı durumlarda çocuklarda tansiyon yüksekliği görülebilir.
Çocuklarda hipertansiyon farkedilmezse nelere yol açar?
Çocukluk çağında teşhis ve tedavisi yapılmayan uzun süreli hipertansiyon; vücuttaki tüm damar sisteminin duvar yapısını bozarak, aynı erişkinlerde olduğu gibi beyin, göz, kalp, böbrek gibi hayati organlarda önemli sonuçlara yol açabilir. Beyin ve göz damarlarında kanamalar, kalpte özellikle sol kalp boşluklarında genişleme ve fonksiyon kayıpları, erken ateroskleroz, böbrek kan akımı azalmasına bağlı kalıcı böbrek hasarları gelişebilir.
Çocuklarda hipertansiyon belirtileri nelerdir?
Şikayetlerini ifade edemeyecek küçük bebeklerde hipertansiyon; huzursuzluk, sebepsiz aşırı ağlama, terleme, sık nefes alma, beslenme güçlüğü gibi belirtilere neden olabilir. Daha büyük çocuklarda ise baş ağrısı, yüz kızarıklığı, görme keskinliğinde azalma, çabuk yorulma, çarpıntı, egzersizle bacaklarda ağrı, nefes nefese kalma gibi şikayetler hipertansiyonu akla getirmelidir. Ancak çocukluk çağında ciddi hipertansiyon varlığında bile hiçbir belirti olmayabilecegi unutulmamalıdır.Ya da daha önceden tansiyon yüksekliği bilinmeyen bir çocukta direkt beyin kanaması ya da göz dibi kanamaları gibi komplikasyonlarla ortaya çıkabilir.
Televizyon seyretmek çocuklarda hipertansiyona sebep olur mu?
Günlük hayattaki heyecanlarımız gibi televizyonda da heyecan yaratacak bir program izlendiğinde o sırada geçici tansiyon yükselmeleri olabilir. Bu normal bir durumdur. Ancak uzun süreli televizyon izleme dolaylı olarak hipertansiyonu kolaylaştırabilir. Hareketsizlik ve televizyon karşısında sürekli yemek yeme günümüzde giderek artan bir sıklıkla erken yaşlarda obeziteye sebep olmaktadır.. Bunun sonuçlarından biri olarak hipertansiyon bu aşırı kilolu hareketsiz çocuklarda artık daha sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Çocuklar için normal kan basıncı değerleri nedir?
Bu nedenle bir bebek ya da çocukta ölçülen kan basıncının mutlaka bir uzman hekim tarafından her yaşa göre olan normal kan basıncı eğrilerine göre değerlendirilmesi gereklidir. Ancak bunun kadar önemli bir diğer konu ise doğru ölçüm yapılmasıdır. Her çocuğun kol ölçüsüne uygun manşon ile bebeklerin ağlamadığı sakin bir anda, büyük çocukların da mümkün olduğunca rahat oldukları bir sırada kan basıncı ölçümü deneyimli hemşire ya da hekim tarafından yapılmalıdır. Yüksek ölçülmekte ise farklı zamanlarda bir kaç kez daha ölçüm yapılmalıdır.
Fazla kilo ile hipertansiyon arasında ilişki var mıdır?
Günümüzde değişen beslenme şekilleri ve hareket azlığı nedeniyle aşırı kilolu çocuklar hızla artmaktadır. Obezite erişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da glukoz metabolizmasının bozulmasına insülin direncine yol açmaktadır. Hipertansiyon ile insülin direnci arasındaki ilişki halen net olarak açıklanamamıştır.. Ancak aşırı şişman çocuklarda aynı erişkinlerde olduğu gibi glukoz metabolizmasında bozulma ve hipertansiyon birlikteliği erken ateroskleroz, koroner ve serebrovasküler hastalıklar yönünden önemli risk faktörleridir..
Sınav stresi ve heyecanlanma hipertansiyona sebep olur mu?
Sınav veya günlük hayattaki başka streslerde ya da ani korku , heyecan, sevinç gibi duygusal durum değişikliklerinde kan basıncında fizyolojik yani olağan kabul edilen değişiklikler çocuk ya da erişkinde her zaman olmaktadır. Bunlar kişiye zarar vermeyen günlük normal dalgalanmalardır.
Ancak bir çocuğun daha önceden farkedilmemiş bir hipertansiyonu varsa böyle bir durumda çok daha fazla tansiyon yükselmeleri olup, ani gelişen üzücü komplikasyonları ortaya çıkabilir. Bu nedenle hipertansiyonu olsa bile belirtisi olmayabileceğini de dikkate alarak çocukların her muayenesinde uygun koşullarda tansiyon ölçümü yapılmalı ve yaş kilo ve cinsiyete göre olan normlara göre değerlendirilmelidir.
Uzm.Dr. Resmiye Beşikçi