Uzmanı Op. Dr. Kemal Yıldırım katarak hastalığının belirtilerini, oluşum nedenlerini ve tedavi yollarını anlattı.
Katarak Nedir? Nasıl Oluşur?
Gözümüzde doğal olarak bir mercek bulunur. Bu mercek gözün renkli kısmının hemen arkasında yer alır ve şeffaf olduğu için normalde görülmez. Biz göz bebeğini siyah olarak görürüz. Bu siyahlık aslında gözün arka kısmının karanlığıdır.
Mercek göze gelen ışınları sinir tabakasına düşürerek net görüntü oluşmasını sağlar. Işığın merceği geçip sinir tabakasına ulaşabilmesi için merceğin berrak olması gerekir. İşte bu saydam mercek çeşitli nedenlerle bu mercek bulanıklaşırsa buna katarakt denir. Bu kesiflik merceğin herhangi bir yerinde veya tamamında bulunduğu gibi hafif ve şiddetli olabilir. Genellikle bu kesifleşme birden olmaz yavaş ilerler.
Hocam Katarakt bir yaşlılık hastalığı mıdır? Gençlerde de görülür mü?
Bebeklerde dahil olmak üzere her yaşta insanda görülebilir. Orta yaşlarda nadirdir. Yaş ilerledikçe sıklığı artar. 50-59 yaş arasında olanların%65'i, 80 yaş üzerinde olanların hepsinde kesiflik bulunur. Fakat bu kesiflik görmeyi her zaman kayda değer bir şekilde bozmayabilir.
Kataraktın oluşum nedenleri nelerdir?
Katarakın erişkinlerdeki en önemli nedeni lensin içinde yaşlanması ile birlikte meydana gelen değişikliklerdir. Çocuklarda ise metabolik hastalıklar,akraba evliliği, anne karnında geçirilen hastalıklar, gebelikte ilaç kullanımı, enfeksiyöz durumlar ve yaralanmalar etkili olur. Ayrıca şeker hastalığı, göz içi iltihabı (üveit) böbrek hastalığı, glokom, yüksek kan basıncı ( hiper tansiyon) ve uzun süre kortizonlu ilaç kullanımı katarakt yapabilir.
Katarakt ilaçla tedavi edilebilir mi?
Kataraktın cerrahi dışında herhangi bir tedavi şekli yoktur. Halen denenen bazı ilaçlar olmakla birlikte henüz başarılı bir sonuç bildirilmemiştir. Kaçınılması imkan dahilinde olan yaralanmalara, ilaç kullanımı ve beslenme gibi şartlar da etkilidir.
Katarakt'ın belirtileri nelerdir?
Belirtileri nelerdir?
Hastalarımızda en sık görülen belirtiler:
Bulanık nokta. Ağrısız giderek artan görme azalması.
Gözde kamaşma veya ışığa hassasiyetin azalması
Sık gözlük numarası değişimi
Gözlüğü sık silme ihtiyacı
Araba sürerken zorlanma
Gece görme azalması
Okumak için kuvvetli ışığa ihtiyaç duyma
Bir gözle çift görme
Renklerde soluklaşma veya sarılaşma düzenlenerek kataraktın az bir kısmı engellenebilir.
Katarakt ameliyatı hangi durumlarda kaçınılmaz olur?
Hastanın aşağıdaki durumların herhangi biriyle karşı karşıya kaldığında bir an önce ameliyat olması gerekir
Görme artık ihtiyaçlarını karşılamıyorsa
Gözdeki iltihap gibi bir rahatsızlık katarakt oluşturmuşsa,
Katarakt hastanın göz tansiyonunu yükseltiyorsa
Eskiden kataraktın olgunlaşması beklenirdi, şimdi ise en erken dönemde ameliyat yapmak gerekir, ameliyat kolay olur daha çabuk iyileşir.
Doktorum Katarakt ameliyatı olmam için beklememi, katarakt'ın olgunlaşması gerektiğini söyledi.
Bu eski bir yaklaşımdır. Eskiden kataraktın olgunlaşması beklenirdi, şimdi ise en erken dönemde ameliyat yapmak gerekir, ameliyat kolay olur göz daha çabuk iyileşir.
Katarakt'ın farklı ameliyat yöntemleri ile tedavi edilebildiğini biliyoruz. Bu ameliyat yöntemlerinin farkları nelerdir? Ne gibi riskleri vardır?
Katarakt cerrahisi mercekli veya merceksiz yapılabilir. Mercek kullanılmadığında hastanın kalın camlı gözlük kullanması gerekir. Hasta için özel durumlar yoksa ( iki yaşından küçük çocuklar, göz içi iltihabı olanlar, vs) Mutlaka göz içi merceği yerleştirilmelidir.
Cerrahi lensin çıkarılışına göre üçe yarılır.
1. İntakapsüler
2. Katarakt ekstraksiyonu ( IKKE ): Lens zarlarıyla bir bütün olarak çıkarılır. Eski bir yöntemdir.
3. Ekstrakapsül Katarakt Ekstarksiyonu: Lensin ön kapsülü alınır diğer kısımlar doğurtma ve emme yöntemleri ile temizlenir. Daha sonra lens zarları içine göz içi lens takılabilir.
4. Fakoemulsifikayson (FAKO): Lens çekirdeği ses dalgaları ile eritilir ve emilir. Katarakt alınır, zar yerine bırakılır. Dikişsiz katarak ameliyatı diye bilinir.
İlk iki yöntemde dikiş mecburidir. FAKO'da ise dikiş atılmadan ameliyat gerçekleştirilebilir.Özel bir cihaz gerektirir. Fakat erken dönemde görmenin elde edilmesini sağlar.
Katarakt tedavisinde uygulanabilecek en iyi yöntem nedir?
En iyi yöntem lensin kendi zarlarının içine yerleştirildiği dikişsiz ameliyat FAKO yöntemidir. Hastanın durumu veya cerrahinin gidişine göre diğer yöntemlere de ihtiyaç duyulabilmektedir.
Ameliyatta yerleştirilen göz için merceklerinin özellikleri neler olmalıdır?
Katarakt operasyonlarında FDA veya CE onaylı mercekler kullanılmalıdır. Katarakt ameliyatında kullanılan merceklerle ameliyattan sonra hastanın gözlüksüz uzağı görmesini ve yakın için gözlük kullanmasını planlarız. Bazı hastalar düşük numaralar da olsa uzak gözlüğe ihtiyaç duyabilirler. Veya son zamanlarda kullanılan multifokal ( yakın ve uzağı gösterme özelliğine sahip) mercek yerleştirilmesi, ameliyattan sonra günlük rutin işleri hiç gözlük kullanmadan yapabilir hale getirir. Bu multifokal merceklerin özelliği, hem yakın hem de uzağa odaklama yapabilmesidir
Katarakt ameliyatı nasıl gerçekleştirilir?
Ameliyat öncesi gerekli gördüğümüz bazı vakalarda çeşitli tetkikler yapılabilir. Ameliyathaneye aldığımızda bazı ilaçlar ağızdan, koldan veya kalçadan uygulanabilir. Daha sonra göz uyuşturulur.
Cerrahi 15-20 dak sürer ve özel bir mikroskopla yapılır. Bu esnada hastalar herhangi bir şey hissetmezler. Eğer gözde astigmat varsa saydam tabakaya mikroinsizyon (çizik) atarak bu astigmat azaltılabilir.
Ameliyatta anestezi yapılır mı ?
Katarakt cerrahisinde genel anestezi nadiren tercih edilir. Çoğunlukla göz çevresine iğne yapılarak anestezi uygulanır. İğnesiz sadece damlalarla gözün uyuşturulması ile de ameliyat mümkündür. Fakat bazı riskleri olduğu içi sadece iğneden korkan ve diyalogun çok iyi sağlanabildiği kişilerde uygulanır.
Ameliyat sonrası hastanede yatmak gerekir mi?
Gerekmez. Günümüzde katarakt ameliyatı, operasyon olduktan sonra hastanın evine gönderildiği ayaktan tedavi şeklidir.
Laserle katarakt tedavi edilebilir mi?
Halk arasında yaygın olarak lazerli katarakt ameliyatı yapılıyor diye bilinir. Fakat bu operasyon aslında bahsetmiş olduğumuz FAKO yöntemidir. Laserle katarakt ameliyatı yapılabilir. Ancak ameliyat tekniği olarak FAKO ile bir farkının olmaması nedeni ile yaygın olarak tercih edilmemektedir. Bizimde yakından takip ettiğimiz üzere laserle katarakt ameliyatı henüz deneysel aşamada ve bazı teknik problemler söz konusu. Bunlar giderildikten sonra yaygın olarak kullanıma geçebilir. Yine de ameliyat olmaksızın sadece laserle kataraktın düzeltilmesi mümkün değildir.
Hocam Katarakt ameliyatı sonrası nelere dikkat edilmeli?
Ameliyattan birkaç saat sonra göz açılabilir. Hastadan birkaç gün süreyle gözünü ve yüzünü yıkamaması, bunun yerine yüzünü ıslak bezle silmesini istiyoruz. Hasta Katarakt ameliyatından bir hafta sonra banyo yapabilir. Operasyon sonrasındaki 1. gün, 1. hafta, 1. ay kontrolleri yapılır. Bu zaman zarfında göz damlalarıyla hem gözün iyileşmesi hem de enfeksiyona karşı korunması sağlanır.
Ameliyat sonrası okumak göze zarar verir mi?
Okuma göze zarar vermez. Ama ameliyattan hemen sonra gözde rahatsızlık ve yorgunluk olabilir. TV seyretmek daha az yorucudur. Ancak bu iş de göze sararlı değildir. Tam uzak ve yakın gözlüğü operasyondan 1 ay sonra ayarlanır.
Katarakt cerrahisi geçirmiş insanların hayatında ne gibi değişiklikler olur?
Katarakt cerrahisinin bazı konularda kısıtlılık oluşturup oluşturmadığı da merak edilir.
Cerrahi sonrası, kanunda belirtilen görmeyi elde eden kişiler sürücü belgesi alıp, araba kullanabilirler. Şiddet gerektirmeyen sporlar yapabilirler. Sadece polis ve asker olamazlar.
Katarakt tekrarlar mı?
Katarakt ameliyatı olanlarda yeniden katarakt oluşmaz.
Operasyonla, merceğin içine yerleştirildiği zar zamanla kesifleşebilir. Bu halk arasında "ikincil katarakt" olarak isimlendirilse de aslında katarakt değildir. Bu oluşum lazerle 30 saniye içinde kolayca tedavi edilebilir.