Büyüme hormonu, hipofiz bezinden salgılanan, bebeklerde ve çocuklarda büyümeyi sağlayan bir hormon. Özellikle kısa boylu çocuklarda ve bazı cücelik türlerinin tedavisinde de kendisinden yararlanılan bu hormon, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde vücutta yüksek seviyelerde seyredip yirmili yaşlara girildiğinde azalmaya başlıyor. Orijinal adıyla Growth hormone (GH) olarak da karşımıza çıkan büyüme hormonu, çocuklarda kıkırdak yapımını artırdığı ve özellikle uzun kemiklerde büyümeyi sağladığı için eksikliği ve fazlalığında neler olabileceğini bilmekte fayda var.
Tanısı
Gelişiminde gözle görülür biçimde gerilik olan ve büyüme hormonu eksikliği olduğu düşünülen çocuklarda tanı, konuya özel testler ile yapılıyor. Yalnız, büyüme hormonunun kandaki düzeyi saatten saate değişebildiği, özellikle gece uykuda aralıklarla yükseldiğinden ölçümü zor. Bu yüzden, büyüme hormonu değişik ilaçlarla uyarılarak kan seviyesinin ölçümüne dayalı testler uygulanıyor. Ayrıca el bilek grafisi çekilerek kemik yaşı saptanması da tanıya yardımcı oluyor.
Eksikliğinde ne olur?
Beyindeki hipofiz bezinin büyüme hormonunu yeterli seviyedeüretemediği durumlarda BHE yani büyüme hormonu eksikliğinden bahsedebiliyoruz. Büyüme hormonu eksikliği, kalıtsal nedenlerden kaynaklanabildiği gibi doğumdaki zorluklara bağlı olarak 'doğumsal nedenlerden' ötürü de gelişebiliyor. Çocukta, ilerleyen yıllardaki tümör, kafa travmaları ve beyni ilgilendiren bazı hastalıklar da büyüme hormonu eksikliğine neden olabiliyor. Belli bir zamana kadar yaşıtlarıyla benzer büyüme gösteren çocukların büyüme hızlarında yavaşlama ve büyüme eğrilerinde ciddi sapmalar gerçekleşebilir. Büyüme hormonu eksik olan çocuklarda hafif tombulluk gözlemlenebilir. Tedavi söz konusu olmaz ise, akranlarından boy ve kiloda geri kalabilmekte.
Peki yaz fazlalığında?
Büyüme hormonu çoğunlukla hipofiz tümörüne bağlı olarak haddinden fazla da salgılanabiliyor. Bu da çocuklarda aşırı büyümeye sebep olabiliyor. Büyüme hormonunun aşırı salınımının kemik epifizlerinin kapanmasından önce gerçekleşmesi gigantizme, kapanmasından sonra ise akromegali hastalığına neden olmakta.
Tedavisi nasıl yapılabilir?
Eksikliğinde, doğal büyüme hormonu ile aynı saflıkta olan büyüme hormonu ilacı kullanılıyor. Düzenli ve uzun soluklu ( büyüme çağı süresince ) bir tedavi süreci istiyor. Tedaviye verilen cevap, yaş ne kadar küçükse çok daha fazla oluyor. Tedaviye başlanan ilk yılda ortalama 10 santimetre uzama gözlemlenebiliyor. Ergenliğin ilerlemesi ile büyüme hormonu tedavisinin etkisi de azalmakta. Tedavi süresince boy ve kilo kayıtlarının titizlikle tutulmasında yarar var. İğne, çoğunlukla gece yatmadan önce uygulanıyor. Akromegali ve gigantizm tedavilerinde cerrahi yöntemler, ışın ve ilaç tedavisi gibi alternatifler bulunuyor.
Tedavinin yan etkileri var mı?
Beyinde artmış sıvı basıncı gözlemlenebilir. Bu durumda hormon tedavisi kesilir ve durum ortadan kalktıktan sonra yeni bir dozda tekrardan başlatılır. Çocuklarda büyüme hormonu saat 22:00 ile 02:00 arasında daha fazla salgılanıyor olduğundan, gelişme hızını artırmak için çocukların bu saatlerde uyuyor olmaları isteniyor.