Çocuklarda kusma nedenleri çok çeşitlidir. Kusma her zaman önemli bir belirtidir. Dr. Mehmet Kantar ailelere basit yaklaşımlar konusunda bilgi veriyor...
Bebeklerde doğum sonrası ilk 4 ayda kusmalar olabilir (normal reflü). Ancak sonraki aylarda süren reflü nedeniyle çocuklar kusmaya devam edebilirler. Gastritte de karın ağrısı ve kusmalar olabilir. Bunun dışında bebek beslenmesinde en sık yapılan hatalardan biri, aşırı beslemedir. Bu tür durumlarda taşma kusması denen kusmalar olabilir. Bebeklerin gazları çıkartılırken de kusma gözlenebilir.
Ancak, pratikte çocukları en çok kusturan neden, genelde enfeksiyon hastalıklarıdır. Basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu (viral ya da bakteriyel) sırasında bile çocuk 1-2 kez kusabilir. Kulak iltihabı (otit), sinüzit ve alt solunum yolu (pnömoni-zatürre, bronşit, bronşiolit vd) enfeksiyonlarında da kusma gözlenebilir. Özellikle alt solunum yolu enfeksiyonlarında, çocuklar öksürürken kusma tetiklenebilir. Böyle bir durumda kusmuk içinde balgam da gözlenir.
Arka arkaya olan çok sayıda kusma bir gastroenterit (mide-barsak iltihabı) tablosunun başında ortaya çıkabilir. Önce kusma ile başlayan bu tabloya ateş ve ishal sonradan eklenebilir. Bazen hiç karın ağrısı olmayabilir ve ishal gözlenmeyebilir. Bu durumlar genelde virüslere (rotavirüs, adenovirüs), bazen de bakterilere bağlıdır. Besin zehirlenmesi durumunda da çocuklarda tek başına kusma gözlenebilir. Karaciğer iltihabı olan hepatitlerde de çocuklar kusarlar. En sık hepatit A buna neden olur. Bunun dışında hepatit B, C ve diğer viral hepatitlerde ve safra kesesi hastalıklarında kusmalar olabilir. Karın ağrısı ve sarılık da görülebilir.
Böbrek iltihaplarında (pyelonefrit) da kusma, yüksek ateş ve karın ağrısı vardır. İdrar yaparken ağrı, sık idrara çıkma ve yan ağrısı olabilir. Böbrek taşı olan çocukta da şiddetli karın ağrısı ve kusmalar olabilir.
Israrlı kusmalar, şeker hastalığının da belirtisi olabilir.Diğer metabolik (üre yüksekliği gibi) hastalıklarda da çocuk kusabilir. Fazla verilen D vitamini (balık yağı) ve kalsiyum da hastayı kusturabilir.
Menenjit ve ensefalit gibi beyin ve etrafındaki zarların iltihaplarında da çocuklar fışkırarak kusarlar. Buna ateş ve başağrısı da eşlikeder.
Apendisitte de kusma en önemli belirtilerden bir tanesidir. Buna şiddetli karın ağrısı mutlaka eşlik eder.
Nadir görülmekle beraber pankreas iltihaplarında ve barsak tıkanmalarında da çocuklar kusarlar.
İlaçlardan bazıları da kusmaya neden olabilirler. Ör; Demir ilaçları, antibiyotikler. İlaçların tadından kaynaklanan kusmalar da olabilir. Ör; Antibiyotikler. Aslında pratikte kullandığımız çoğu ilacın tadı çocuklar tarafından sevilmez.
Karın içinde yer kaplayan oluşumlar (kistler, tümörler) da kusma ve karın ağrısı ile karşımıza gelebilir. Bu hastalarda karında şişlik de bulunur. Bazen beyin tümörleri de fışkırır tarzda kusma ve baş ağrısına yol açarlar.
Kalpte ritim bozukluklarında da kusma bir belirti olabilir. Çocukta göğüs ağrısı olabilir. Ya da çocuk tanımlayamaz, sadece göğsünü tutabilir.
Çok kusunca ne olur?
Bu durumlarda çok sayıda kusma ve/veya ishal sıvı ve elektrolit (sodyum, potasyum) kaybına yol açarak, çocuğu susuz ve bitkin bırakır (dehidratasyon). Çocuğun ağzı kurur, gözleri çöker, idrar çıkışı olmaz ve dalgın ve uyuklar hale gelir. Bu konu çocuk sağlığı ve hastalıklarının en acil konularından biri olup böbrek yetmezliği riski vardır. En hızlı bir şekilde kusmanın önlenmesi ve idrar çıkışının sağlanması gerekir.
Kusan çocuklarda ayrıca, kusmuğunu aspire etme (soluk borusuna ve akciğerlerine kaçma) riski vardır. Bu nedenle çocuklar kusarken yan çevirmek gerekir.
Özetle, ısrar eden kusmalar, çocuklarda acil bir durumdur. Mutlaka bir hekim görmelidir. Çok kusan çocukta idrar çıkışı aile tarafından yakın izlenmelidir.