Boğaz Reflüsü nedir? Nasıl teşhis ve tedavi edilir?
Boğaza yabancı bir cisim takılması hissi, inatçı bir öksürük, ses kısıklığı, nefes almada zorluk ve ağız kokusu. Bunlar, "Boğaz Reflüsü/üst reflü"nün (Laringofarengeal Reflü) belirtilerinden sadece birkaçı. Boğaz Reflüsü, zaman zaman mide asidinin yemek borusuna kaçması ile kendini gösteren "Gastroözofageal reflü (GÖR) ile karıştırılmaktadır. Tedavi edilmediği takdirde sinüzitten astıma; uyku apnesinden gırtlak kanserine kadar pek çok ciddi sağlık sorununa yol açabilen bu rahatsızlıkta, doğru tanıyı koymak ve uygun tedavi seçeneğini belirlemek önem kazanır.
Mide Reflüsü Yatarken, Boğaz Reflüsü Ayaktayken Rahatsız Eder
Mide, kendisine gelen yiyecekleri sindirebilmek için asit salgılar. Mide içeriğinin ve sıvısının mide dışına çıkmaması için var olan kapakçık sistemi mide sıvısının mideden dışarı kaçağını önlemeye çalışır. Mide ile yemek borusu arasındaki kapakçık (alt özofagus sfinkteri) uygun çalışmadığı zaman, midenin asitli içeriği yukarıya yemek borusuna doğru kaçar. Buna "Gastroözofageal reflü (GÖR)" denir. Yemek borusu ile boğaz arasındaki kapakçık (üst özofagus sfinkteri) çalışmadığı zaman ise, mide içeriği aside, mide içeriğine ve safraya karşı çok daha hassas olan boğaza ve larinkse yani ses tellerine kadar ulaşır. Bu duruma ise, "Laringofaringeal reflü (LFR)" adı verilir.
Bu reflü yaygın olarak bilinen mide reflüsünden farklıdır. Boğazda olan üst reflü gün içinde ve ayakta daha fazla iken, mide reflüsü yatarken daha sık ve rahatsız edicidir. LFR gelişiminde gırtlak ve yutak dokularının hassas yapısı ve bazı sinirsel refleksler, yemek borusu hareketleri de önemli role sahiptirler.
Reflüye bağlı ses problemleri ya asidin doğrudan irritatif etkisiyle ya da boğaz, gırtlak ve boyun kaslarının aside karşı refleks olarak kasılması ve sertleşmesiyle ortaya çıkar.
Her 10 KBB Hastasından Biri Bu Şikâyetten Yakınıyor
Avrupa popülasyonunun yaklaşık %30'unun reflü şikayeti olduğu bilinmektedir. Boğazda olan bu reflü nadir değildir ve KBB Polikliniklerine başvuran her 10 hastadan birinde görülmektedir. Ayrıca ses problemleri nedeniyle KBB Hastalıkları uzmanına başvuran hastaların en az %50'sinde LFR' nin ses probleminin ana veya yardımcı nedeni olduğu belirtilmektedir.
Hastalıkta Sıklıkla Karşılaşılan Problemler
Ses kısıklığı, seste kabalaşma, ses problemleri,
Kronik öksürük, inatçı öksürük,
Geniz akıntısı,
Boğaz temizleme,
Boğazda takıntı hissi, yabancı cisim hissi,
Yutma problemleri,
Ağızda acı/ kötü tat,
Nefes almada zorluklar,
Ağız kokusu,
Kulağa yansıyan ağrı,
Ağza acı su gelmesi, göğüs ağrısı, mideden asit gelmesi, hazımsızlıktır.
Beslenme alışkanlıkları hastalığı gelişiminde büyük rol oynuyor
Tanı koymak her zaman kolay değildir. Çünkü hastaların şikayetleri bu hastalığa spesifik olmamaktadır. Öncelikle hastalardan ayrıntılı bir hikaye alınmalı. Beslenme biçimleri, hayat tarzları, vücut kitle indeksleri, sigara, alkol, çay, kahve alışkanlıkları, mideye dokunan ilaç kullanımları, akşam yemeği ile yatış arası süre, çikolata, kuruyemişler, acı, sirke, acılı soslar, yağlı, şekerli beslenme alışkanlıkları, stres ve stresle baş edebilme durumları ve hatta dar kemer ve giysi kullanımları sorgulanmalıdır. Hastalarımızın daha önceki mide hastalıkları, bu hastalıklara yönelik kullandıkları ilaçlar ve geçirdikleri cerrahi operasyonlar da yine bilmemiz gereken noktalardır.
Ayrıntılı Bir KBB ve Baş Boyun Muayenesi Şart
Videolarengoskopi bize reflü hakkında en çok bilgi veren görüntülü endoskopi sistemidir. Bunlar fiber optik endoskopi veya videolarengoskopi ile üst solunum ve sindirim yollarının görüntülenerek değerlendirilmesidir. Bu sistem mide endoskopisine benzemez. Kameralı endoskoplarla boğazdan, gırtlaktan ve ses telleri ile yemek borusu başlangıç yerinden kayıtlı görüntüler elde edilir
Kesin tanıda iki problu asit ölçüm çalışmalarına da başvurulmaktadır.
Stres de Tetikliyor
Maalesef LFR zor tanı konulan, düzenli tedavi alamayan bir hastalık olma özelliği taşımaktadır. Son yıllardaki tıptaki baş döndürücü gelişmelere teknolojik dönüşümün de eşlik etmesi sonrası LFR, önümüzdeki yıllarda ismini çok daha fazla duyuracak bir hastalık olacaktır. Hatalı beslenme tarzları ve yaşam şekillerine eklenen yoğun stres sonucu bu hastalık da görülme sıklığını artıracaktır.
LFR Birçok Hastalığın Oluşumunda Suçlanmaktadır, Bunlardan En Önemlileri
Astım,
Mikroaspirasyonlar (solunum yollarına asit ve mide içeriğin kaçışı),
Akciğer hastalıkları,
Hava yolu daralması (larengeal stenoz),
Uykuda solunumun durması ile kendini gösteren tıkayıcı uyku apnesi,
Ataklarla seyreden larengospazm,
Gırtlak kanseri,
Ani bebek ölüm sendromu,
Kronik sinüzit,
Kronik farenjit olarak sıralanabilir. Kronik farenjiti tedavisi olmayan bir hastalık olarak sayılmamalı, mutlaka bu hastalarda reflü varlığı sorgulanmalıdır.
Düzenli Diyet, Hastalığın Tedavisinin En Büyük Yardımcısıdır
Diyetin düzenlenmesi bu hastalığın sadece tedavisinde değil, aynı zamanda tekrarlamamasında da çok önemli bir yere sahiptir. Günümüzün modern yaşam biçiminde artık geçici, haftalık, aylık, mevsimlik diyetler yerine doğru beslenme biçimini kendi hayat tarzımız olarak benimsememiz gereklidir. Bu öneriler ise;
Yatmadan 3 saat önce herhangi bir gıda yememek/ içmemek (su dışında),
Aşırı yemekten kaçınmak ve yemeklerden sonra hemen yatmamak,
Kızartılmış gıdalardan uzak durmak,
Alkol, kahve, çay, çikolata ve asitli içeceklerden kaçınmak,
Rahatsız ettiği bilinen yiyecekleri tüketmemek olarak özetlenebilir.
Yaşam tarzı değişiklikleri de LFR' de ilaç tedavisini destekleyen önemli parçalardan biridir.
Yatarken yatak başın 10-15 cm yükseltilmesi gerekir. Burada çift yastıkta yatmak değil, yatak başının yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Dar giysilerden ve sıkı kemerden kaçınmalıdır. Sigara, alkol kullanılmamalı; ideal kilo korunmalıdır. Ayrıca karın bölgesini aşırı sıkan kıyafetlerden kaçınılmalıdır. Ek olarak:
Yemeklerden hemen sonra yatmaktan ve eğilmekten kaçınmak,
Aspirin gibi mideye dokunan ilaçları zorunluluk yoksa kullanmamak,
Yoğun stresden kaçınmak veya stresle başa çıkma sanatını öğrenmek,
Karın solunumu yapmak,
Sık ve az miktarda öğünlerle beslenmek,
Kafein ve nikotinden uzak durmak,
Domates ve domates sosu içeren yiyecekler, acılı yiyecekler, ananas, sirke ve turunçgilleri ölçülü tüketmek,
Çikolata, kuruyemişler, mentol ve alkollü içecekler alt yemek borusu kapakçığını bozar, bunlardan da uzak durmak,
Yağlı yiyeceklerden kaçınmak,
Tam yağlı süt yerine yağı azaltılmış veya yağsız süt ve süt ürünlerini tercih etmek sayılabilir.
Bu uzun öneri listesini okuyan hastalarımıza burada bir noktayı hatırlatmak istiyorum. Elbette "Hayatımızdan yukarıda sayılan besinlerin hepsini çıkarmamız şarttır." diye bir çıkarım da bulunmak ağır bir istek olacak ve muhtemelen hiç uyulmayacaktır. Doğrusu ise adı geçen besinleri sınırlı ve az miktarlarda tüketmek olacaktır.
Doç. Dr. Erkan Tarhan
Ataşehir Memorial Tıp Merkezi KBB Bölümü
Tel: 444 7 888