Altı ay ile iki yaş arasındaki çocuklarda sık sık mide-bağırsak iltihabına yol açan virüs.
Rota virüs nedir?
Rota virüs sindirim sistemini etkileyen ve tüm dünyada en sık ve en ağır ishallerden sorumlu olan bir grup virüstür. Özellikle grup A Rota virüs çocuklarda ve yenidoğanlarda enfeksiyona yol açar. Yaklaşık 2 gün süren kuluçka döneminin ardından kusma, ateş, karın ağrısı ve sulu ishal ile kendini gösterir. Ateş ve kusma 2–3 günde geçer, ishal ise 1 hafta- 10 gün kadar sürebilir.
Elektron mikroskobundaki görüntüsü tekerlek şeklinde olduğundan Rota virüs adını alan bu virüslerin en az 6 farklı serotipi insanda enfeksiyon yapmaktadır. En sık görüleni serotip 1’dir.
Serotipe bakılmaksızın, iki doğal enfeksiyonun geçirilmesi, kişiyi orta veya ağır ishale karşı % 100 korumaktadır. Aşı çalışmalarında da amaçlanan, orta veya ağır hastalığa karşı korunmak, hastaneye yatışı ve ölüm oranlarını azaltmaktır.
Rota virüs nerede bulunur?
Rota virüs enfeksiyonları son derece bulaşıcıdır. Tüm dünyada yaygın olmasının nedeni esas olarak dışkı yoluyla ve oral yolla bulaştığı halde solunum yoluyla da bulaşması... Rota virüsü bağırsak hücrelerini etkiler.
Bulaşıcı mıdır?Nasıl hastalık yapar?
Rota virüs çok bulaşıcıdır. Mikrop bulaşmış su veya gıdayla, mikrobu taşıyan eller yoluyla vücuda alınır. Yuva gibi kalabalık ortamlarda, özellikle çocuklar tuvaletten sonra ve yemekten önce ellerini yıkamayı unuttuklarında kolayca yayılır. O kadar bulaşıcıdır ki, genel hijyen koşulları ne kadar iyi de olsa, hemen her çocuk 5 yaşını doldurmadan Rota virüs ishali geçirmiş olmaktadır. Ülkemiz gibi ılıman iklim kuşağındaki ülkelerde, kış aylarında görülür. Özellikle 2 yaş altı küçük çocuklar etkilenir. Erişkinde ise, daha hafif seyreder. Enfekte kişilerin elleri bulaşmada en önemli ara basamaktır. Ayrıca hastanın kullandığı eşyalar ile de yayılır. Virüs ağızdan vücuda girer. Çocuk hastalar virüsü kendilerinde hastalık belirtileri ortaya çıkmadan önce ve belirtiler süresince yayabilirler. Rota virüs, oyuncaklarda ve evdeki diğer yüzeylerde uzun süre canlı kalabilir.
Rota virüs enfeksiyonlarının belirtileri nelerdir?
Rotavirus enfeksiyonları genellikle ateş ve kusma ile başlar ve ishal ile devam eder. İshal bazı hastalarda hafif seyrederken bazı hastalarda ciddi sıvı kayıpları nedeniyle hastaneye yatış gerekebilir. Hastaneye yatış gerektiren ishal vakalarında da en sık etken rota virüstür. Çoğu hastada ishal 3-9 gün sürer.
Belirtiler ne zaman ortaya çıkar?
Rotavirüs ile enfekte olan hastalarda genellikle 3-5 günlük bir kuluçka süresi sonrasında belirtiler görülür.
Hastalık nasıl seyreder?
Çoğu hasta kendiliğinden iyileşirken, ağır ishal ve kusması olan hastalarda sıvı kaybı nedeniyle damardan sıvı verilmesi gerekebilir. Çocuklarda geçirilen enfeksiyon sayısı arttıkça hastalık daha hafif seyreder, yani her enfeksiyon kısmi bir bağışıklık oluşturur.
Tanı nasıl konur?
Hastanın klinik özellikleri ve enfeksiyonun zamanı (ülkemizde kış ayları) hekim için uyarıcıdır. Ayrıca hastanın dışkısında ELISA veya diğer yöntemlerde Rota virüs varlığı gösterilebilir.
Rota virüs kimlerde enfeksiyona yol açar?
Tüm çocuklar 5 yaşına kadar en az bir kez rotavirüs ile enfekte olurlar. Ağır ishal ve sıvı kaybı özellikle 3-35 ay arasındaki yaş gruplarında görülmektedir. Bir çocuk birkaç kez Rota virüs enfeksiyonu geçirebilir. Daha büyük çocuklarda küçük çocuk ve bebeklerden virüsü alarak enfekte olabilirler.
Rota virüs enfeksiyonları nasıl tedavi edilir?
Hastalığı düzeltmek için etkin bir ilaç tedavisi yoktur. Diğer viral enfeksiyonlar gibi antibiyotik tedavisi ile düzelmez. En etkili tedavi hasta çocukların ve bebeklerin sıvı alımını sağlamaktır. Doktor tuz- şeker karışımından önerebilir. Ağızdan yeterli sıvı alımı sağlanamazsa, özellikle küçük çocukta, hastaneye yatırılıp serum verilmesi gerekebilir. Anne sütü alan bebeğin emzirilmeye devam etmesi çok önemlidir. Antibiyotikler işe yaramaz. Kusma ve ishali durdurucu ilaçlar önerilmez.
Rota virüs enfeksiyoları ne sıklıkla görülür?
Rota virüs çocukluk çağının en sık ishal nedenidir. Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl ortalama 500,000 doktor başvurusuna ve 50,000 yatışa neden olmaktadır. Özellikle 3 ay-35 ay arasındaki çocuklarda kış aylarında görülür. Türk Pediatri kongresinde sunulan Rota virüs çalışmalarında bu virüsün Türkiye’de, sıklığı bölgesel farklar göstermekle birlikte, ishallerin ortalama % 16.6 sının etkeni olduğu bildirilmiştir.
Rota virüs enfeksiyonları nasıl önlenir?
Rota virüsler dış çevre koşullarına dayanıklıdır. Demokradik virüs olarak da tanımlanan rota virüslerin neden olduğu gastroenteritler (mide-bağırsak iltihabı), temizlik koşullarından bağımsız olarak, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde benzer sıklıkta görülür. Bu nedenle Rota virüs ishalinin önlenmesinde tek yöntem Rota virüs aşılamasıdır. 1998 yılında çocuklarda kullanılabilecek bir rota virüs aşısı (Rotashield®) ruhsat almış ve A.B.D.’nde uygulanmaya başlamıştır. Ancak bu ilk aşı bağırsak obstruksiyonu (tıkanma) ile ilişkilendirildiği için daha sonra kullanımdan kaldırılmıştır. Son yıllarda geliştirilen yeni aşıların (RotaTeq ® ve Rotarix ®) enfeksiyon oranlarını azalttığı, ağır hastalıkları engellediği ve ilk aşıya benzer yan etkilerin gözlenmediği görülmüştür. Bu aşıların 2,4 ve 6. aylarda ağızdan uygulanması önerilmektedir. Aşı dışında etkili bir korunma yolu yoktur. Sabunla el yıkama virüsü öldürmez ancak enfeksiyonun yayılmasını azaltır. Tuvaletten çıktıktan ve bebeklerin bezlerini değiştirdikten sonra el yıkamaya dikkat edilmelidir. Hasta çocuğun ishal geçene dek yuvaya gönderilmeyip evde tutulması da diğerlerine bulaşmaması için önemlidir.
Rota virüs aşıları
İnsanda enfeksiyon yapan rotavirüslerin hücre kültürlerinde üretimi güçtür, bu nedenle aynı hücre kültürüne konan hayvan ve insan kaynaklı rotavirüslerin aralarında gen transferi yapmasıyla elde edilen ’reassortant’ aşılar kullanılmıştır. İlk olarak, FDA tarafından onaylanıp 1998 yılında ABD’de rutin uygulanmaya konan rhesus (maymun) reassortant rotavirüs aşısı, aşıdan sonraki 1-2 hafta içinde barsak tıkanıklığı (invaginasyon) vakalarında olası bir artış gözlenmesi üzerine, 1999 yılında piyasadan çekilmiştir. Barsak tıkanıklığı, aşılanan 1.5 milyon çocuktan 21 tanesinde gözlemlenmiş olup bu riskin, ilk aşı dozunun 3. aydan büyük bebeklere yapıldığında görüldüğü saptanmıştır.
Şimdi bizde de kullanılmaya başlanan 2 rotavirüs aşısı vardır. Bunlardan biri bovine (sığır) reassortant rotavirüs aşısı olup sık görülen 5 serotipi içermektedir. Aşı, ilk dozu 6-12. haftalar arasında olmak üzere, 4-10 hafta aralarla toplam 3 doz olarak, ağızdan verilmektedir. Yapılan çalışmalarda invaginasyon açısından güvenli bulunmuştur. Ağır ishale karşı %94 koruyuculuk saptanmıştır. Aşının diğer aşılarla aynı zamanda yapılmasında bir sakınca saptanmamıştır. Aşı 2006 yılında FDA’dan onay almış olup ABD’de rutin uygulanmaya başlamıştır.
Diğer bir aşı ise insan rotavirüs suşu bulunan monovalan (G1P8) aşıdır. Aşının çapraz reaksiyonla diğer serotiplere karşı da koruyuculuk sağladığı bildirilmiştir. Aşı, ilk dozu bebeğin ilk 3 ayında olmak üzere, 4-10 hafta aralarla toplam 2 doz olarak ağızdan verilmektedir. Yapılan çalışmalarda invaginasyon açısından güvenli bulunmuş olup diğer aşılarla aynı zamanda yapılmasında bir sakınca görülmemiştir. Aşı, ağır ishale karşı % 93 koruyucudur. Bu aşı 2004 yılında Meksika’da olmak üzere, 35’ten fazla ülkede ve Avrupa Birliği’nde lisans almıştır.
İmmün yetersizliği veya süphesi olan bireylerle yaşayan bebeklere rota virüs aşısı yapılabilir. Virüs bulaşmasını önlemek için ilk doz aşıdan bir hafta sonrasına kadar dikkatli el yıkamanın yararlı olabileceği öne sürülüyor.
Sonuç olarak, rotavirüs bütün dünyada önemli bir ishal sebebi, gelişmekte olan ülkelerde ise ishale bağlı çocuk ölümlerinin önemli bir nedenidir. Rotavirüse karşı etkin aşıların yaygın kullanımı ile en az 500.000 çocuk ölümü önlenebilecektir.
Kaynakça:http://www.annebebek.com.tr/